50 jaar wetenschap, burgeractivisme en beleidsvorming rond luchtvervuiling

da Schio: "Kennis over luchtverontreiniging is essentieel, zowel om de status quo te betwisten als om een andere stedelijke werkelijkheid te kunnen schetsen. Maar wetenschap zelf leidt niet tot verandering, en ik zeg dit als wetenschapper: alles hangt af van de manier waarop belanghebbenden zich wetenschappelijke kennis toe-eigenen en deze mobiliseren. Ook moeten we andere vormen van kennis erkennen, en ons bewust zijn van hun potentieel om een probleem zichtbaar te maken en aan te pakken.”

De burger zet de agenda

Uit het onderzoek wordt duidelijk dat wetenschap niet de enige vorm van "bruikbare" kennis is.  Lekenkennis en publieke kennis zijn steeds van essentieel belang geweest om luchtverontreiniging op de agenda te zetten.

da Schio: “Het zichtbaar maken van een door burgers waargenomen probleem aan een breder publiek kan op zichzelf al transformerend werken en overheden onder druk zetten om te reageren.”

De studie stelt vast dat vooral het gebruik van wetenschappelijke kennis door sociale bewegingen en het maatschappelijk middenveld een centrale rol speelt bij het betwisten van bestaande prioriteiten of het ontwikkelen van tegenstrategieën, waarbij lekenkennis en meer formele wetenschappelijke kennis vaak worden afgewisseld. Tegelijkertijd wordt wetenschappelijke kennis ook ingezet in het bestendigen van bestaande hiërarchieën.

da Schio: “Het onderzoek helpt ons de huidige projecten van onderzoek en burgerbetrokkenheid in een langetermijnperspectief te plaatsen. Wat we vandaag zien met bijvoorbeeld CurieuzenAir is gewoon de volgende stap in een lang traject, waarbij burgers en bewegingen zich een onderwerp toe-eigenen dat voor hen belangrijk is, en proberen de agenda voor een leefbaarder Brussel door te drukken.”

Het onderzoek

Het onderzoek is gebaseerd op de analyse van krantenartikelen en documenten die bewaard worden in de archieven van het IEB (Inter-Environnement Bruxelles). De auteurs van de studie hebben drie verschillende gevallen van mobilisatie van burgers voor schonere lucht onderzocht: een mobilisatie van de bewoners van de Bourdonwijk in Ukkel eind jaren tachtig; de lange mobilisatie tegen de vervuiling door de verbrandingsoven van Neder-Over-Heembeek begin jaren negentig waarbij Greenpeace de torens van de verbrandingsoven beklom; en een rechtszaak die BRAL en IEB in de zomer van 2000 hebben aangespannen tegen de gemeentelijke, gewestelijke en nationale overheid wegens ozonpieken.

De onderzoekers hebben de gebeurtenissen rond deze drie zaken gereconstrueerd, het discours in mediabronnen en archiefdocumenten geanalyseerd, en licht geworpen op de thema's, processen en gebeurtenissen in verband met luchtverontreiniging en betwisting. Ze maakten een gedetailleerde reconstructie van de gebeurtenissen, met nadruk op de vormen en kwaliteiten van de wetenschappelijke deskundigheid die door de verschillende actoren werden gemobiliseerd en over de strategieën die werden gebruikt.

contact:

Nicola da Schio

Nicola.Da.Schio@vub.be

0485 75 62 27