VUB herontdekt Belgische vredesbijdrage

Visionaire Bergense jurist Louis Bara aan basis anti-oorlogsrecht

Zondag 31 januari 2021 — In zijn doctoraatsonderzoek onderzocht VUB-rechtshistoricus Wouter De Rycke de unieke, maar vergeten bijdrage van de Bergense advocaat Louis Bara (1821-1857) aan de internationale 19^de-eeuwse vredescampagne. Volgens De Rycke biedt zijn onderzoek een inkijk in een tamelijk onbekende episode van onze geschiedenis: “In de negentiende eeuw ontstond de eerste internationaal georganiseerde beweging die de oorlog aan de oorlog verklaarde, een soort van ‘NGO’ avant la lettre. Juristen zoals Bara wilden de oorlog transformeren van een ultima ratio regum en het daarbij horende veroveringsrecht, naar een wereldorde gebaseerd op de rechtsstaat.” Begin oktober publiceerde het gerenommeerde vakblad Journal of the History of International Law voor de eerste maal het volledige verhaal van de Belg Louis Bara, die als een van de eerste binnen deze beweging een pad tot een ius contra bellum uitstippelde: een recht dat de oorlog verbiedt, zoals vandaag neergelegd in het charter van de Verenigde Naties.

In een project onder leiding van Frederik Dhondt en Raphaël Cahen binnen de onderzoeksgroep Contextual Research in Law (CORE) bestudeerde De Rycke tal van 19^deeeuwse vredesplannen en plaatste deze binnen het kader van hun tijd, toen het internationaal recht zich nog moest omvormen tot een eigen rechtstak. Hij nam daarvoor de propaganda van de eerste pacifisten door, verspreid over tal van bibliotheken en archieven doorheen Europa en Noord-Amerika, evenals overgeleverde manuscripten in Brussel en Bergen. Daaruit is gebleken dat de Belgische jurist op een aantal belangrijke vlakken een buitenbeentje was. “De leden van de internationale vredesbeweging van de 19^de eeuw waren heel actief. Ze legden petities neer in parlementen, schreven vorsten en presidenten aan, en organiseerden enkele grote congressen, in steden als Brussel, Londen, en Parijs. Tijdens het vredescongres van Parijs in 1849 sprak de schrijver Victor Hugo onder luid applaus de tot heden bekende droom uit van een ‘Verenigde Staten van Europa’. Wat vrijwel niemand nog weet, is dat Hugo kort daarop een prijs gaf aan Louis Bara, die precies dezelfde gangbare uitdrukking gebruikt had in zijn eigen tekst over het vredesvraagstuk.”

Bara verwierp bijna alle bestaande juridische oplossingen van de toenmalige vredesbeweging. Verplichte arbitrage, internationale rechtbanken en een internationaal parlement leken hem volstrekt voorbarig. De eerste stap hoorde te bestaan uit de rechtswetenschappelijke verfijning van het internationaal recht door juridische experten. Deze kenners moesten al het bestaande verdrags- en gewoonterecht in coöperatief verband evalueren, zodat zij vervolgens onderbouwde hervormingsvoorstellen konden formuleren aan staten en hun diplomaten. Op die manier streek hij volledig tegen de haren in van de vele strenge protestanten die de vredesorganisaties bevolkten. Bara’s opvattingen werden pas na zijn dood overgenomen door de volgende generaties ‘vredesvrienden’, die de vroegere religieuze retoriek lieten varen, en zoals Bara resoluut kozen voor de oplossing van vrede door recht.

Die dynamiek reflecteerde zich op het einde van de 19^de eeuw in de oprichting van de eerste gespecialiseerde wetenschappelijke instellingen en tijdschriften. In de 20^ste eeuw zetten vredelievende juristen zich in voor de oprichting van de Volkenbond en de Verenigde Naties, en voor verdragen die voor het eerst een juridische vuist maakten tegen oorlog als een legitiem conflictbeslechtingsmechanisme.

De Rycke: “Obscuur en jong gestorven, en niet gespeend van enige grootheidswaanzin, werden veel van zijn ideeën alsnog werkelijkheid in de eeuw na zijn dood. Toch is het project nog altijd verre van afgewerkt. De lijst van oorlogen die de Verenigde Naties en het Internationaal Gerechtshof niet hebben weten te voorkomen is lang. Dat hoeft geen aanzet tot wanhoop te zijn, maar een krachtig signaal om een eeuwenoud werk voort te zetten. Weinig vredesvrienden zoals Bara hadden verwacht om wereldvrede tijdens hun leven mee te maken, maar dat vormde voor hen geen belemmering. In de woorden van Bara: “Si mon siècle me repousse, j’espérerai en l’avenir!”’. »

Contact

Dr Wouter De Rycke

[email protected]

Phone number available on request

Faculty of Law and Criminology (RC)

Department of Interdisciplinary Studies of Law (JURI)

Research Group Contextual Research in Law (CORE)

Twitter: @VUB_CORE

LW RC