Leven met de vulkaan
Doctoraat over de laatste uitbarsting van vulkaan Nyiragongo in 2021 en hoe de bevolking daarmee omging
In zijn proefschrift, een samenwerking van UniGom - Université de Goma, de VUB en het AfrikaMuseum, laat Blaise Mafuko Nyandwi zien hoe de bevolking van Goma omgaat met de voortdurende aanwezigheid van de Nyiragongo, een bijzonder actieve vulkaan in de Democratische Republiek Congo. Hij beschrijft daarbij ook zijn eigen achtergrond en motivatie: hoe hij opgroeide in Goma, waar de rood oplichtende lavapool van de vulkaan elke nacht zichtbaar was. Hoewel hij de grote uitbarsting van 2002 niet rechtstreeks meemaakte, werd zijn familie er wel door getroffen wanneer hun huis in de wijk Virunga door de lava werd verwoest. Die gebeurtenissen wekten bij hem een blijvende interesse in de wisselwerking tussen mensen en vulkanische risico’s, en brachten hem ertoe zich te verdiepen in multidisciplinair onderzoek naar rampenrisico’s.
In zijn analyse van de risicoperceptie in Goma benadrukt hij hoe ingewikkeld de relatie is tussen kennis, angst en gedrag. “Uit de studie blijkt dat veel inwoners waarschuwingssignalen van de vulkaan herkennen en dat ze het risico hoog inschatten”, zegt promotor Matthieu Kervyn. “Dat Leidt helaas niet automatisch tot beter voorbereidend handelen.”
Mafuko Nyandwi omschrijft het als een paradox: hoe sterker het gevoel van risico, hoe minder groot de bereidheid soms blijkt om beschermende maatregelen te treffen. Dat inzicht vormt een belangrijke rode draad door zijn onderzoekswerk.
“Toen in 2021 werd opgeroepen tot evacuatie bij de uitbarsting van de vulkaan, werd de beslissing om te vluchten vaak niet genomen op basis van een rationele risicoanalyse, maar eerder vanuit de intuïtieve drang om het gezin in veiligheid te brengen”, zegt Kervyn. “Andere bewoners aarzelden of bleven toch in hun huizen omdat ze het gevaar inschatten als beheersbaar. In mijn interpretatie spelen intuïtieve denkpatronen een grote rol bij die keuzes, waardoor mensen soms minder snel evacueren, zelfs wanneer het risico aanzienlijk is.”
Mafuko Nyandwi benadrukt dat informatie verstrekken naar de bevolking alleen niet volstaat. Kennis en betrokkenheid van jongeren verhogen, betekent nog niet dat ze automatisch beschermend gedrag gaan vertonen. Volgens de onderzoeker is voor een werkelijk voorbereide gemeenschap meer nodig dan losse informatiecampagnes: pas door herhaalde, toegankelijke en lokaal ingebedde inspanningen kunnen inwoners de opgedane kennis omzetten in effectieve risicobeperking.
Met zijn conclusies maakt Mafuko Nyandwi duidelijk dat leven met een actieve vulkaan niet alleen een kwestie is van monitoring en waarschuwingen, maar ook van hoe mensen risico’s begrijpen, voelen en delen binnen hun gemeenschap.
In het kader van zijn doctoraat maakte Blaise Mafuko Nyandwi samen prof. Matthieu Kervyn een documentaire over het leven met de vulkaan. In 28 min, vertellen de lokale bewoners hun ervaring van de actieve vulkaan Nyiragongo en van de laatste uitbarsting van 2021. De docu kent op 10 december om 18u in het Afrikamuseum in Tervuren zijn Belgische première.
Meer info vind je hier.
Matthieu.Kervyn.De.Meerendre@vub.be
