Jongeren bedenken de vrijheid van morgen

Het idee voor Het Ondenkbare Experiment – Chapter Freedom werd geboren tijdens de pandemie en de lange lockdown, een periode van anderhalf jaar waarin flink geknabbeld werd aan de persoonlijke vrijheden van jong en oud. Psychologen en sociologen waren het er over eens dat die periode erg ingrijpend was geweest, vooral voor jonge adolescenten die tijdens de lockdown volop kansen misten om vrienden te maken of met medestudenten samen te komen.

Vanmechelen, van oudsher bezig met vragen rond domesticatie, diversiteit en gekooide vrijheid nodigde de jongeren uit LABIOMISTA, een kunstpark in de vroegere zoo van Zwartberg (Genk), waar hij ruimte ter beschikking stelde voor de denkende groepen jongeren. Hij vond daaarin een partner in VUB-rector Caroline Pauwels, die van haar kant wilde onderzoeken hoe de limieten van de universiteit als kennisinstituut verlegd kunnen worden, en hoe de samensmelting tussen kunst en wetenschap nieuwe kennis kan stimuleren. Het project wordt verder mee gedragen door een team van experten, vooral professoren van VUB en ULB, maar ook door niet academici zoals cineast Stijn Coninx en Vanmechelen zelf. De experten gaan op hun beurt aan de slag met de rijke input van de jongeren. Doel is om de ideeën te bundelen en dezelfde of complementaire oefeningen op geregelde tijden verder te zetten of te herhalen.
"Ik neem deel aan dit project omdat mijn aandacht gewekt werd door de titel", zegt masterstudent Wiskunde Léonel Damdja (ULB). "Vrijheid is belangrijk voor iedereen, zeker voor mij. Het is de basis voor alles dat het leven waard maakt. Het samenbrengen van jongeren met verschillende achtergronden en competenties is volgens mij de beste manier om interessante en relevante antwoorden te vinden op de grote vragen waar onze maatschappij nu en in toekomst mee te maken zal krijgen."

De voorbije week waren de jongeren weer aan zet en werkten ze, waar nodig met hulp van de experten, verder op hun ideeën. Doel is te komen tot een ‘begin’document over de vrijheid van morgen. Eindigt iemands vrijheid nog steeds waar de vrijheid van een ander start? Kunnen mensen gevraagd worden een deel van hun identiteit te verbergen, om de vrijheid van het geheel te waarborgen? Veel vragen van de jongeren gingen duidelijk over de relatie tussen tolerantie en vrijheid. Maar waar de gesprekken deze week zullen eindigen, is per definitie onzeker.

“De jongeren werken en discussieren in mijn studio tussen mijn kunstwerken, sommige nog in progress, die hopelijk ook als inspiratie kunnen dienen", zegt Vanmechelen. "Kunst is per definitie ondenkbaar. Want het gaat verder dan wat je met je geest kan bedenken.”
De resultaten zijn volgens de experten al wel indrukwekkend te noemen. "Er zijn heel weinig mogelijkheiden om over dat soort dingen fundamenteel na te denken", zegt ULB en VUB-professor Tom Lenaerts. "Bovendien moest dat op zo'n korte tijd gebeuren, wat het resultaat des te indrukwekkender maakt."

"Het zijn niet de conclusies die het meest interessant zijn, maar het proces ernaartoe", vindt Vanmechelen. "Met het Ondenkbare Experiment bieden we een inkijk in het hoofd van de generatie van morgen. De resultaten zullen het eerste hoofdstuk vormen van een bibliotheek van de toekomst, een eerste poging in een voortschrijdend traject om nieuwe spelregels voor de maatschappij te definiëren. Hoe kijken jongeren vandaag naar de veranderende samenleving? We vragen het hen – onterecht - eigenlijk te weinig."

Foto’s zijn te verkrijgen bij de persrelaties van de VUB