Eenzaamheid bij ouderen als stereotype

“Het is één van de vele stereotypen dat alleen ouderen eenzaam zijn. Eenzaamheid komt niet enkel voor op later leeftijd, integendeel reeds eerder in de levensloop, zelfs al in de kindertijd en tijdens de adolescentie, kunnen mensen geconfronteerd worden met eenzaamheidsgevoelens. Gelukkig is dit voor de meesten tijdelijk van aard. Voor sommigen echter kan eenzaamheid doorheen de levensloop chronisch worden en blijvend zijn.”

De bevindingen van het onderzoek tonen aan dat er ook op latere leeftijd iets gedaan kan worden aan eenzaamheid, ook bij ouderen kunnen deze gevoelens tijdelijk van aard zijn.

Switsers: “Eenzaamheid kan niet gereduceerd worden tot een individuele aangelegenheid, de rol van de omgeving en maatschappelijk, structurele facturen, kunnen niet genegeerd worden.”

Eenzaamheid kent vele lagen

Het onderzoek toont verder aan dat eenzaamheid een concept is met meerdere lagen en betekenissen. Uit de resultaten van het BBC Loneliness Experiment bij 5.263 Britse 60-plussers met (lichte) eenzaamheidsgevoelens, geeft 4% aan eenzaamheid altijd als iets positief te ervaren, en 39% soms.

Switsers: “Voor velen hulpverleners en onderzoekers is eenzaamheid enkel negatief van aard, heeft het enkel maar nefaste gevolgen voor gezondheid, mentaal welbevinden etc. en dient het zeker behandeld te worden. Maar voor filosofen bijvoorbeeld, vanuit existentieel oogpunt, kan eenzaamheid ook positief van aard zijn. En ook ouderen gaven aan dat eenzaamheid kan zorgen voor een kracht om actie te ondernemen, kan zorgen voor creatieve inspiratie, of kansen creëert voor zelfontplooiing.”

Switsers opent met haar doctoraatsthesis het debat om eenzaamheid niet louter als iets negatiefs te zien:

"De resultaten van ons onderzoek houden een pleidooi voor levenslange preventie van en aandacht voor eenzaamheid. Om aan vroegtijdige detectie en preventie te doen, blijkt enkel aandacht op latere leeftijd onvoldoende. Daarnaast moeten we als wetenschappers kritisch zijn over deze gevestigde, negatieve voorstelling en operationalisatie van eenzaamheid. Het onderzoeken van de mogelijkheid om eenzaamheid en de consequenties ervan als positief te ervaren kan belangrijke nieuwe inzichten creëren voor het ontwikkelen van interventies en initiatieven om de negatieve ervaringen van eenzaamheid te verminderen. Verder onderzoek blijkt nodig.”

Het onderzoek

Switsers onderzocht eenzaamheid bij ouderen zowel op een kwantitatieve manier, met o.a. data vanuit het D-SCOPE onderzoeksproject, als op kwalitatieve wijze, aan de hand van interviews. Zo verzamelde ze 20 levensverhalen bij ouderen met eenzaamheidsgevoelens in Vlaanderen. Deze levensverhalen zoemden in op zowel negatieve als positieve gebeurtenissen die doorheen het leven van invloed waren en zijn voor de huidige eenzaamheidsgevoelens. Tot slot kreeg zij de mogelijkheid om de data van het “BBC Loneliness Experiment” te analyseren; een grootschalige wereldwijde online enquête, over eenzaamheidsgevoelens. In deze enquête werd tevens de vraag gesteld aan respondenten met (lichte) eenzaamheidsgevoelens of zij eenzaamheid als iets positief kunnen ervaren.

Dit doctoraatsonderzoek was een samenwerking met verschillende professionals, lokale besturen, ouderen met eenzaamheidsgevoelens, internationale onderzoekers, onder begeleiding van Prof. Liesbeth De Donder, Prof. Sarah Dury en Prof. Eva Dierckx, verbonden aan de faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen. Dit onderzoek werd gefinancierd door FWO (Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen).

Link naar publicatie

Contact

Lise Switsers

Lise.switsers@vub.be

0479 561 239

Liesbeth De Donder - Promotor

Liesbeth.de.donder@vub.be