Drie VUB-onderzoekers ontvangen prestigieuze ERC starting grants
Dankzij ERC-steun starten drie VUB-onderzoekers baanbrekend onderzoek naar stedelijke ongelijkheid, diabetes bij kinderen en mannelijke infertiliteit.
De Vrije Universiteit Brussel (VUB) mag drie nieuwe ERC Starting Grants verwelkomen. Prof. Eva Swyngedouw, prof. Willem Staels en dr. Tom Dendooven kregen deze prestigieuze Europese onderzoeksbeurzen toegekend voor hun vernieuwende projecten. Met onderzoek naar respectievelijk stedelijke uithuiszettingen, genezende therapieën voor diabetes bij kinderen en onbegrepen mannelijke onvruchtbaarheid, versterken zij niet alleen het innovatieve onderzoekslandschap aan de VUB, maar leveren ze ook een belangrijke bijdrage aan urgente maatschappelijke en medische uitdagingen..
Ongelijkheid in de stad in kaart gebracht
Prof. Eva Swyngedouw onderzoekt als stadssocioloog hoe uithuiszettingen ongelijkheid en burgerschap in de stad vormgeven. Haar project kijkt naar de opkomst van wat zij stedelijke uitzettingsregimes noemt: het samenspel van regelgeving, beleid, en morele discoursen rond uithuiszettingen, in de praktijk gebracht door instanties als politie, deurwaarders en sociale diensten in Europese steden.
Het onderzoek vindt plaats in Brussel, Amsterdam, Barcelona en Thessaloniki – vier steden met sterk uiteenlopende woontradities. Via een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve methoden brengt het project in kaart waar en bij wie uithuiszettingen plaatsvinden en welke gevolgen deze hebben voor getroffen gezinnen. Naast de analyse van duizenden vonnissen worden ook observaties en interviews uitgevoerd met zowel uitvoerende actoren als bewoners die risico lopen hun woning te verliezen.
“De maatschappelijke urgentie is groot” zegt Swyngedouw. “In Brussel alleen al zijn er gemiddeld elf gerechtelijke uithuiszettingen per dag. Eén op vier betrokkenen belandt uiteindelijk in langdurige dakloosheid.” Swyngedouw wil aantonen dat uithuiszettingen meer zijn dan individuele tragedies: ze zijn een symptoom van de bredere wooncrisis en een belangrijke motor van sociale ongelijkheid. Met de ERC-beurs kan ze de komende vijf jaar een internationaal team uitbouwen en een uniek vergelijkend onderzoeksprogramma realiseren.
Naar genezende therapieën voor diabetes bij kinderen
Kinderendocrinoloog prof. Willem Staels (Beta Cell Neogenesis Research Group, Dienst Pediatrie UZBrussel) richt zich met zijn ERC-project op een andere urgente uitdaging: de toename van diabetes bij kinderen. In België leven al meer dan 3.300 kinderen met type 1-diabetes, terwijl type 2 – ooit “ouderdomsdiabetes” genoemd – nu zelfs bij lagereschoolkinderen voorkomt.
Zijn onderzoek draait rond de bètacel, de insulineproducerende cel die bij type 1 wordt vernietigd door het immuunsysteem en bij type 2 uitgeput raakt door overbelasting. Huidige behandelingen zijn levenslang en verlichten enkel de symptomen. Staels en zijn team onderzoeken hoe bètacellen hersteld, versterkt of vervangen kunnen worden, zodat het lichaam opnieuw zelf de suikerhuishouding reguleert.
Een veelbelovende piste is stamceltherapie, waarbij in het labo nieuwe bètacellen worden ontwikkeld. Daarbij speelt ook het ijzermetabolisme een sleutelrol: ijzer blijkt niet enkel een bouwsteen, maar een ‘brandstof’ die cruciaal is voor de werking en levensduur van de cellen. Door die metabole processen te optimaliseren, hopen de onderzoekers de stap te zetten van chronische zorg naar duurzame genezing.
De maatschappelijke impact van dit werk kan moeilijk overschat worden. Diabetes beïnvloedt het dagelijkse leven van kinderen en hun gezinnen continu, en leidt op langere termijn tot ernstige complicaties. Met de ERC-beurs kan Staels een internationaal team samenstellen en de kloof dichten tussen laboratorium en kliniek. “Insuline redt levens, maar geneest niet,” aldus Staels. “We willen een toekomst waarin kinderen niet langer afhankelijk zijn van levenslange therapie, maar opnieuw vrij kunnen leven.”
De rol van het spermatozoïde-centrosoom bij mannelijke onvruchtbaarheid
Dr. Tom Dendooven (VUB-VIB) richt zich met zijn ERC-project CentRed (Centrosome Reduction) op een derde groot gezondheidsvraagstuk: onbegrepen mannelijke onvruchtbaarheid. Wereldwijd wordt 17% van de koppels geconfronteerd met vruchtbaarheidsproblemen. In één op drie gevallen blijft de oorzaak onbekend, vaak doordat het embryo al in een zeer vroeg stadium verloren gaat door foutieve celdelingen.
Steeds meer aanwijzingen wijzen in de richting van het spermatozoïde-centrosoom, een paternale organel dat essentieel is voor de eerste celdeling van het embryo. Dendoovens hypothese is dat dit centrosoom tijdens de spermatogenese een ingrijpende transformatie ondergaat – centrosome reduction – en dat fouten in dit proces kunnen leiden tot embryonaal verlies en onvruchtbaarheid.
Met een multidisciplinaire aanpak – van in situ structurele biologie en histologie tot biochemische testen – wil zijn team de moleculaire veranderingen tijdens deze reductie in kaart brengen, een tijdlijn van dit proces opstellen en een in vitro assay ontwikkelen om de centrosoomfunctie in sperma van vruchtbare en onvruchtbare mannen te testen.
Dit pionierswerk is de eerste moleculaire studie die de rol van het spermatozoïde-centrosoom fundamenteel ontrafelt. Op langere termijn kan het leiden tot nieuwe diagnosestrategieën voor onbegrepen mannelijke infertiliteit en zo de behandelingskansen voor vele koppels wereldwijd verbeteren.
Drie keer Europees toponderzoek in Brussel
Met de toekenning van drieERC Starting Grants bevestigt de VUB haar positie als broedplaats voor innovatief, maatschappelijk relevant onderzoek. Waar Swyngedouw de mechanismen achter stedelijke ongelijkheid ontrafelt, zoekt Staels naar manieren om diabetes bij kinderen te genezen, en legt Dendooven de moleculaire basis bloot van onbegrepen mannelijke infertiliteit. Samen tonen zij de kracht van grensverleggende wetenschap in het hart van Brussel.
