Dierproefvrij geneesmiddelen testen voor leverziekte NASH

Niet-alcoholische steatohepatitis of NASH is een chronische en potentieel levensbedreigende leverziekte waartegen tot op heden geen geneesmiddelen beschikbaar zijn. Voor zijn doctoraatsonderzoek ontwikkelde Joost Boeckmans van het VUB-departement In Vitro Toxicologie & Dermato-Cosmetologie (IVTD) een in vitro ziektemodel dat toelaat op een efficiënte en mens-relevante manier nieuwe moleculen te testen op hun mogelijke werkzaamheid tegen NASH. Boeckmans won met zijn onderzoek de tweejaarlijkse prijs van de Belgian Society of Pharmaceutical Sciences (BSPS) voor doctoraatsonderzoek in de Farmaceutische Wetenschappen.

NASH is een leverziekte waarbij ontsteking optreedt bij leververvetting. Het uit zich door overmatige vetophoping in de lever zonder duidelijke oorzaak zoals overmatig alcoholgebruik. NASH kan leiden tot levercirrose en leverkanker. Het is een typische ziekte van de 21^ste eeuw en komt voornamelijk voor bij zwaarlijvige personen. Door de toenemende obesitas in de wereld komt de ziekte dan ook steeds vaker voor. Men schat dat ongeveer vijf procent van de bevolking ermee te maken krijgt. Het probleem bij deze ziekte is dat bijna iedereen met NASH klachtenvrij is. Boeckmans: “NASH is vaak in een vergevorderd stadium wanneer het boven water komt. De ontwikkeling van medicijnen tegen NASH is dan ook van primordiaal belang om deze sluimerende epidemie te overwinnen.”

Hoewel leververvetting in dierlijke modellen kan geïnduceerd worden, tasten onderzoekers nog steeds in het duister voor wat de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen NASH betreft. Het falen van klinische studies en de moeizame ontwikkeling van anti-NASH geneesmiddelen nam Joost Boeckmans als aanleiding om, onder promotorschap van Prof. Robim M. Rodrigues, Prof. Tamara Vanhaecke en Em. Prof. Vera Rogiers en co-promotorschap van Prof. Joery De Kock, een mens- en ziekterelevant in vitro NASH model te ontwikkelen op basis van hepatische cellen afgeleid van menselijke huidstamcellen (figuur 1). Boeckmans: “Aangezien het grootste deel van eerder gepubliceerde resultaten binnen dit domein gebaseerd is op dierproeven hebben we ons gefocust op de relevantie voor de mens van de gebruikte in vitro methoden. Het verrichte onderzoek vergemakkelijkt het opsporen van geneesmiddelen tegen NASH en bewijst dat op mens-gebaseerde in vitro methoden een sleutel vormen tot succes. Bovendien is een mens geen groot proefdier, waardoor resultaten van dierproeven niet altijd even betrouwbaar en extrapoleerbaar zijn.” 

Het onderzoek werd gefinancierd door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) en de VUB-leerstoel Mireille Aerens voor de ontwikkeling van proefdiervrije methoden.

Figuur 1: Microscopie beelden van stamcelafgeleide hepatocyt-achtige cellen (hSKP-HPC) (links), blootgesteld aan ‘NASH’ triggers (midden), en behandeld met een mogelijk geneesmiddel tegen NASH (rechts). (blauw = celkernen, groen = lipiden)

Enkele belangrijke publicaties:

• Boeckmans, J.; Natale, A.; Rombaut, M.; Buyl, K.; Cami, B.; De Boe, V.; Rogiers, V.; De Kock, J.; Vanhaecke, T.; Rodrigues, R.M.; Human hepatic in vitro models reveal distinct anti-NASH potencies of PPAR agonists. Cell Biology and Toxicology (2021) 37:293-311.

• Boeckmans, J.; Buyl, K.; Natale, A.; Vandenbempt, V.; Branson, S.; De Boe, V.; Rogiers, V.; De Kock, J.; Rodrigues, R.M.; Vanhaecke, T. Elafibranor restricts lipogenic and inflammatory responses in a human skin stem cell-derived model of NASH. Pharmacological Research (2019) 144:377-389.

Lijst van laureaten (1981-2021): https://www.bsps.be/nat-award/

info

Joost Boeckmans, [email protected], 0477-29 21 09