Zijn de Oscarnominaties van 2025 de meest politieke ooit?

Op 3 maart worden de Oscars uitgereikt. Volgens de Britse krant The Guardian zijn de nominaties dit jaar de meest politieke ooit. Ook Katarzyna Ruchel-Stockmans, assistent-professor in de fotografie en hedendaagse kunst aan de VUB, is aangenaam verrast door de selectie. “Er is een duidelijke verschuiving gaande. De Oscars evolueren steeds meer in de richting van Europese filmprijzen.”

Een selectie die de status quo uitdaagt

De genomineerde films bereiken een breed publiek en zijn daardoor vaak eerder conventioneel. Maar dit jaar valt op dat de selectie meer films bevat die openlijk tegen de status quo ingaan. Voorbeelden zijn Nickel Boys, over het misbruik van zwarte jongeren in zogenaamde hervormingsscholen in de VS, en The Brutalist, waarin de keerzijde van de American Dream wordt blootgelegd door het verhaal van een Joodse architect en Holocaust-overlevende.

“Het lijkt erop dat de Academy, de jury van professionals uit de filmindustrie, met deze selectie een krachtig signaal wil geven: film blijft een medium waarin vrijuit mag worden gesproken,” zegt Ruchel-Stockmans. “Misschien is dit zelfs een tegengewicht voor de evoluties in de Amerikaanse politiek en het bredere publieke debat?”

Deze trend is al enkele jaren zichtbaar. Zo was vorig jaar Oppenheimer de grote winnaar, een uitdagende film qua thematiek en lengte. En enkele jaren geleden won de Zuid-Koreaanse film Parasite de Oscar voor beste film – een niet-Engelstalige productie, wat destijds ongezien was. De Academy lijkt dus steeds meer oog te hebben voor artistieke films die traditioneel op festivals als Cannes en Berlijn worden bekroond.

Verandering in de Academy en een verruimde blik

Deze evolutie weerspiegelt zich ook in het beleid van de Oscars. De afgelopen jaren werd de jury diverser, met meer vrouwen en leden uit verschillende etnische achtergronden. Dat vertaalt zich in de selectie: er zijn steeds meer films waarin vrouwen centraal staan. Voorbeelden zijn de horrorfilm The Substance, de fantasy-musical Wicked, en Emilia Pérez, een Spaanstalige film die maar liefst 13 nominaties kreeg, waaronder die voor beste film.

“Meestal stoten niet-Engelstalige films niet door tot die categorie,” legt Ruchel-Stockmans uit. “Voor het Amerikaanse publiek zijn anderstalige films minder toegankelijk, omdat ze het niet gewend zijn om ondertiteling te lezen. Dat Emilia Pérez nu meedingt naar de Oscar voor beste film, toont dat de Academy haar blik heeft verruimd.”

Eerste trans vrouw genomineerd als beste actrice: een politiek statement?

Een opvallende nominatie is die van Karla Sofía Gascón, de hoofdrolspeelster van Emilia Pérez, die als eerste trans vrouw ooit kans maakt op de Oscar voor beste actrice. Dit komt op een moment dat Donald Trump een decreet ondertekende waarin hij de Amerikaanse overheid opdraagt enkel twee genders te erkennen.

“Dat is absoluut een statement,” zegt Ruchel-Stockmans. “Maar wat vooral interessant is, is hoe de filmindustrie hierover communiceert. In plaats van te spreken over ‘geslachtsverandering’, wordt het nu ‘genderbevestiging’ genoemd. Dat impliceert een fundamenteel andere visie: niet dat iemand kiest om van geslacht te veranderen, maar dat trans personen bevestigen wie ze werkelijk zijn. Dat we deze verschuiving nu ook in de mainstream cinema zien, is een belangrijke ontwikkeling.”

Toch zou het volgens Ruchel-Stockmans fout zijn om Emilia Pérez te reduceren tot een “transfilm”. “De film is cinematografisch vernieuwend. De manier waarop muziek in het verhaal wordt geïntegreerd is uniek: het begint als een drama en transformeert in een opera-achtige musical. Tegelijkertijd bevat het duistere elementen door het thema van de drugskartels. Op het eerste gezicht lijken musical en geweld niet samen te gaan, maar hier werkt het wonderwel.”

Ondertussen is Gascón in opspraak geraakt door controversiële uitspraken over Black Lives Matter en de islam. Ook in Mexico kreeg de film kritiek omdat de cast grotendeels uit niet-Mexicaanse acteurs bestaat. Het is nog afwachten welke impact dit zal hebben op de Oscars.

Documentairecategorie: strijd om urgentie?

Ook in de documentairecategorie lijkt de politieke urgentie een rol te spelen. De Belgische documentaire Soundtrack to a Coup d'État, over de Belgische en internationale betrokkenheid bij de moord op Patrice Lumumba, neemt het op tegen onder andere No Other Land, over het Israëlisch-Palestijnse conflict, en Porcelain War, over de oorlog in Oekraïne.

“Op het eerste gezicht lijkt het een strijd om de meest actuele problematiek,” merkt Ruchel-Stockmans op. “Toch is het historische verhaal van Soundtrack to a Coup d'État opnieuw bijzonder relevant. De politieke instabiliteit in Goma vandaag is een direct gevolg van wat er destijds in de Congolese onafhankelijkheidsstrijd gebeurde. De film laat zien hoe grootmachten blijven strijden om invloed vanwege de grondstoffen in Congo. Het is dus een uiterst actuele documentaire, ondanks zijn historische insteek. Wat vooral opvalt, is dat deze film het documentairegenre volledig heruitvindt. Het verhaal wordt verteld door een montage van archiefbeelden en jazzmuziek. Vrouwen spelen ook een belangrijke rol in deze film – niet alleen omdat er verschillende vrouwelijke jazzmuzikanten worden getoond. De laatste maanden voor Lumumba's dood worden belicht vanuit het perspectief van zijn speechwriter Andrée Blouin, een activiste en diplomate geboren in de Centraal-Afrikaanse Republiek.De Oscar-nominaties van 2025 tonen een duidelijke verschuiving: Hollywood neigt steeds meer naar de artistieke cinema en durft maatschappelijke en politieke kwesties frontaal aan te snijden. Of deze trend zich de komende jaren doorzet, blijft een vraag, maar de signalen zijn duidelijk: film is en blijft een platform voor debat, reflectie en engagement.

Contact
​Katarzyna Ruchel-Stockmans
​katarzyna.ruchel-stockmans@vub.be