VUB-onderzoekers willen instorting van Late-Bronstijdculturen bestuderen aan de hand van een case op Cyprus
De ineenstorting in de Late Bronstijd (LBA) in het oostelijke Middellandse Zeegebied blijft een fascinerend raadsel. Ze markeerde het einde van een periode van opmerkelijke welvaart, gekenmerkt door de bloei van machtige rijken, denk aan de Hettieten in Anatolië (Turkije) en het Nieuwe Rijk in Egypte, met een bloeiende internationale grondstoffenhandel zoals de aanvoer van koper uit Cyprus en een relatieve vrede in de regio. Tussen het midden van de 13e en de 12e eeuw v. Chr. stortten een groot deel van al die rijken in. Kwam dat door migraties, invasies, politieke onrust, milieuveranderingen, natuurrampen of een combinatie van die factoren? De theorieën zijn legio. Onderzoekers van de VUB willen nu één case aan een gedetailleerd onderzoek onderwerpen: de site Hala Sultan Tekke in Cyprus. Het is de eerste keer dat een individuele case zo nauwgezet gedocumenteerd wordt.
Die site kan exemplarisch zijn voor de instortingsdynamiek en de nasleep ervan in het gebied rond de baai van Larnaca (Cyprus). “Ons project is een nieuwe interdisciplinaire, langetermijn- en bottom-up benadering die moet leiden tot een beter begrip van de ineenstorting van de LBA , met een dieper inzicht in het samenspel van de factoren die er een rol in speelden, hun interacties en de reacties die ze teweegbrachten”, zegt projectleider Ralf Vandam van de AMGC-onderzoeksgroep van de VUB. “De site Hala Sultan Tekke was ooit een bloeiend LBA-centrum van internationale handel. De site, waar de VUB al meer dan 20 jaar werkt, biedt rijke archeologische en milieugegevens en een onaangeboord onderzoekspotentieel.”
De ineenstorting van de Late Bronstijd (LBA) in het oostelijke Middellandse Zeegebied vormt een complexe puzzel die wetenschappers al jaren intrigeert. Ze maakte een einde aan een periode van grote welvaart in de regio. “De periode wordt gekenmerkt door een grote bloei, met culturele uitwisseling tussen verschillende grote beschavingen” zegt Vandam. “De invloed reikte tot op het Griekse vasteland waar toen de Myceense beschaving de dienst uitmaakte. Vanaf het midden van de 13e tot de 12e eeuw v. Chr. was de regio getuige van een reeks ingrijpende gebeurtenissen met veelzijdige oorzaken en gevolgen. Veel onderzoekers hebben gezocht naar de drijvende krachten achter die collapse en onderzochten de rol van migraties, invasies, politieke omwentelingen, milieuveranderingen, aardbevingen of een combinatie van die factoren die “de perfecte storm” creëerden.”
Een belangwekkend element in het onderzoek zal de studie zijn van de afsluiting, al dan niet op natuurlijke wijze, van de kustlagune nabij de site. “Die kustlagune, tegenwoordig een zoutmeer, werd mogelijk van de open zee afgesneden aan het einde van de LBA”, aldus Vandam. “We gaan er verschillende boringen doen om die veranderingen in het kustmilieu beter te kunnen dateren, en vervolgens met behulp van modelleringstechnieken proberen te achterhalen wat ze veroorzaakte. Daarbij denken we onder andere aan wijzigingen in zeeniveau en klimaatverandering, maar ook aan de impact van de mens, die door ontginningen verder in het binnenland misschien de sedimentafstroom naar de lagune sterk deed toenemen.”
Om zoveel mogelijk uiteenlopende data te verzamelen willen Vandam en zijn team gebruik maken van een hele reeks innovatieve archeologische prospectie- en dateringstechnieken, geo-archeologische, paleobotanische en kustmodelleringsmethoden. Die moeten resulteren in een beter begrip van het fenomeen van de ineenstorting van de LBA en het bredere archeologische discours rond crises en veerkracht. Met het multidisciplinair onderzoek en de nieuwe microregionale benadering op de Hala Sultan Tekke-site wil de VUB antwoorden vinden op die vele vragen. “We zullen hierbij speciale aandacht hebben voor de natuurlijke veranderingen en de menselijke invloed op het milieu, een dimensie die vaak over het hoofd wordt gezien in de bredere top-down verhalen”, besluit Vandam.
Het project is een FWO junior onderzoeksproject in samenwerking met de geografen van de KU Leuven. Ook VUB-landschapsarcheologe Soetkin Vervust, die onder andere bezig is met het TESTEREP-onderzoek in Oostende, zit mee in het project.
Meer info:
Ralf Vandam: +32 472 54 22 08
Projecttitel: Untangling the Late Bronze Age Collapse. An interdisciplinary study of collapse dynamics and resilience strategies in the Larnaca Bay area (Cyprus)
