VUB-onderzoekers formuleren vijfpuntenplan voor meer en beter taalonderwijs
Er bestaat een grote maatschappelijke consensus over het belang van meertaligheid en een goede taalbeheersing. Heel wat recent onderzoek wijst op de cognitieve voordelen die het leren en gebruiken van vreemde talen biedt. Zo zorgt het kunnen schakelen tussen verschillende talen voor een grotere mentale flexibiliteit en een beter abstract redeneervermogen, en zouden meertaligen mogelijk zelfs minder vatbaar zijn voor neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer en Parkinson. Deze positieve effecten zijn het sterkst aanwezig bij mensen die vanaf een jonge leeftijd met verschillende talen in contact komen. Maar het goede nieuws is dat ze zich ook manifesteren bij wie op latere leeftijd nog vreemde talen leert. Bovendien moet men niet elke vreemde taal vlot en op een hoog niveau kunnen spreken om een positief effect te ervaren.
Meertaligheid goed voor 10% waardecreatie
Los van deze cognitieve bonus brengt een gedegen kennis van vreemde talen natuurlijk ook heel wat maatschappelijke en economische voordelen met zich mee. In Zwitserland berekende een studie dat meertaligheid in het land gemiddeld ongeveer tien procent bijdraagt aan de waardecreatie van bedrijven, terwijl een recent Brits onderzoek dan weer aantoonde dat Groot-Brittannië jaarlijks het equivalent van 3,5 procent van zijn bbp verliest door een gebrekkige kennis van vreemde talen. Ook voor Vlaanderen geldt: kennis van enkel het Engels is niet genoeg, en grote Europese talen zoals het Frans maar zeker ook het Duits zijn op de arbeidsmarkt van groot belang.
Vijfstappenplan
“Het probleem is dus bekend. De kritieke situatie van het talenonderwijs en de afnemende talenkennis in Vlaanderen moet een halt worden toegeroepen. Nu is het hoog tijd voor oplossingen,” aldus de taal- en letterkundigen van de Vrije Universiteit Brussel. Zij stellen vijf actiepunten voor die moeten leiden tot een herwaardering van taal en meertaligheid op alle niveaus van het Vlaamse onderwijs.
Zo moet Vlaanderen vroeger starten met het vreemdetalenonderwijs, bijvoorbeeld door Frans aan te bieden vanaf het eerste leerjaar en Engels te introduceren in het basisonderwijs. Taalsensibilisering is een stap in de goede richting, maar is niet genoeg. Verder moet het basisonderwijs volop inzetten op functionele taalvaardigheid door consequent les te geven in de doeltaal, maar ook door de leerkrachten voor de klas te zetten die speciaal zijn opgeleid om als meertalige professional de lessen Frans of Engels te verzorgen.
Daarnaast moeten Vlaamse scholen vroeger starten met meertalig onderwijs of Content and Language Integrated Learning (CLIL). Sinds enkele jaren is dit in Vlaanderen beperkt mogelijk in het secundair onderwijs, maar in onze buurlanden en in de Franstalige gemeenschap kan het intensiever en al vanaf de kleuterklas. Onderzoek toont aan dat meertalig onderwijs het best rendeert als je er op jonge leeftijd mee start, zoals onder andere blijkt uit de vele succesverhalen in onze buurlanden. Ook de herwaardering In het secundaire onderwijs van het literatuuronderwijs, ook in vreemde talen is een belangrijk actiepunt. Dit komt niet enkel het begrijpend lezen van leerlingen ten goede. Een brede kijk op de eigen en andere culturen ondersteunt ook de nieuwe eindtermen rond burgerschap, waarbij empathie en begrip van de ander binnen een multiculturele samenleving centraal staan. Literatuur leren lezen is leren omgaan met meerduidigheid, zonder die te problematiseren.
Tenslotte moet het onderwijs van het Nederlands worden versterkt in plaats van afgebouwd. Een goede taalbeheersing dient als basis voor (zelf)ontplooiing en betere slaagkansen in het hoger onderwijs. De doelstellingen mogen dus heel wat ambitieuzer. Tegelijkertijd moet de stijgende taaldiversiteit van leerlingen ingezet worden als troef voor een excellente kennis van het Nederlands. De kennis van verschillende talen biedt immers extra mogelijkheden om diepgaand na te denken over taalstructuur, taalbewustzijn en cultuur.
“De tijd dringt. Enkel door ambitieus in te zetten op een versterking van het talenonderwijs kunnen we de afnemende taalbeheersing en tanende interesse keren, en enkel dan kunnen ook universitaire talenstudies weer aan belang winnen. We roepen daarom alle betrokkenen op om hieraan mee te werken, en presenteren onze voorstellen als eerste aanzet voor een breed relanceplan: een Marshallplan voor de talen dat ervoor moet zorgen dat Vlaanderen opnieuw zijn internationale koploperspositie kan innemen op het gebied van talenkennis” aldus de onderzoekers* van de Vrije Universiteit Brussel.
*Rik Vosters, Elisabeth Bekers, Alex Housen, Stefanie Keulen, Katja Lochtman, Marie-Eve Michot, Esli Struys, Claire Swyzen en An Vande Casteele -- Vrije Universiteit Brussel