VUB-onderzoek: Vermoeid brein leidt tot slechtere fysieke prestaties

Mentale vermoeidheid wordt onder andere veroorzaakt door langdurige concentratie of ingewikkelde taken die veel cognitieve inspanningen vragen. Van Cutsem onderzocht in hoeverre die mentale vermoeidheid een impact heeft op fysieke prestaties en welke factoren hierin een rol spelen. Dat leverde enkele verrassende vaststellingen op. Ten eerste bleek uit een uitgebreide literatuurreview dat mentale vermoeidheid de uithoudingsprestatie doet dalen. Het onderliggende mechanisme van deze daling lijkt een hoger dan normaal gevoel van inspanning te zijn (men ervaart de inspanning als zwaarder), want fysiologische variabelen die traditioneel geassocieerd worden met uithoudingsvermogen (hartslag, bloed lactaat, zuurstofopname, cardiale output) werden niet direct beïnvloed door mentale vermoeidheid. Vervolgens werd vastgesteld dat zowel bij badminton atleten als bij niet-atleten ook motorische vaardigheden verminderen wanneer ze mentaal vermoeid zijn. Ten slotte stelde Van Cutsem vast dat het negatieve effect van mentale vermoeidheid op uithoudingsprestatie niet tot uiting komt in de warmte. Dat mentale vermoeidheid de prestatie niet doet dalen in de warmte zou te maken kunnen hebben met de perceptuele load van presteren in de warmte. Presteren in de warmte is oncomfortabel en gaat gepaard met een hoger dan normaal gevoel van inspanning. Dat een hoger dan normaal gevoel van inspanning een rol lijkt te spelen in het negatieve effect van zowel warmte als mentale vermoeidheid, zou kunnen verklaren waarom warmte het effect van mentale vermoeidheid leek te maskeren in deze studie van Van Cutsem.

“We stelden vast dat mentale vermoeidheid geen effect heeft op fysiologische factoren. Het is dus niet zo dat ons hart sneller gaat slaan als we mentaal moe zijn of we sneller verzuring krijgen in onze spieren. Het gaat dus echt om ons brein dat moe is door een cognitieve belasting. Om optimaal fysiek te presteren is het belangrijk om, naast fysiek, ook mentaal uitgerust te zijn. In een professionele sport setting wil dit zeggen dat men aandachtig moet zijn dat pre-wedstrijd routines niet/zo weinig mogelijk mentale vermoeidheid veroorzaken (vb: tactische uiteenzetting, interviews, …). In een recreationele sport setting wil dit zeggen dat mensen zich niet moeten laten ontmoedigen door een slechtere fysieke prestatie na een lange dag werken. Wees je ervan bewust dat een inspanning zwaarder kan aanvoelen wanneer je mentaal vermoeid bent en laat dit je vooral niet tegenhouden om toch te gaan sporten. Beweging kan er net voor zorgen dat we sneller recupereren van de mentale vermoeidheid”  licht Van Cutsem verder toe.

Mentale vermoeidheid bestrijden
Bovendien ontdekte Van Cutsem ook dat mentale vermoeidheid bestreden kan worden wanneer sporters hun mond spoelen met drankjes die cafeïne of koolhydraten bevatten. Door die spoeling worden namelijk receptoren in de mond geactiveerd die dan op hun beurt weer neurotransmitters zoals dopamine stimuleren. Dat leidt dan weer tot meer communicatie in het brein, waardoor men niet alleen minder vermoeid is, maar zich ook minder vermoeid voelt en dus beter gaat presteren.

“De seriële mondspoeling met een cafeïne-koolhydraten drank kan de negatieve effecten van mentale vermoeidheid op subjectieve, gedragsmatige en elektrofysiologische parameters drastisch verminderen. Praktisch gezien biedt deze interventie de mogelijkheid om de, soms ongewenste, bijwerkingen van cafeïne en/of koolhydraten-inname te voorkomen. ” besluit Van Cutsem.

Noot voor de pers:
Op zaterdag 6 april – de Dag van de Sport – gaat op de VUB het MFYS Sport Science Seminar door over sportprestaties, voeding, vermoeidheid en het brein. Onder meer Van Cutsem zal er zijn onderzoek voorstellen. Het congres start om 8u30 en eindigt om 17u. Het volledige programma en de inschrijvingen vindt u terug op de website: https://www.vub.ac.be/en/events/2019/mfys-sport-science-seminar