VUB-onderzoek naar tijdelijk werk en mortaliteit bij Belgische werknemers

Balogh: “De resultaten wijzen erop dat mensen en vooral dan mannen die werken als uitzendkrachten, seizoenarbeiders, of die contracten hebben van bepaalde duur of in tewerkstellingsprogramma’s het inderdaad slechter doen op vlak van oversterfte. Ze hebben een ongeveer 50 procent hogere mortaliteit. Het onderzoek is een belangrijke bijdrage aan het groeiende bewijs voor de negatieve gezondheidsimplicaties van tijdelijk en precair werk. Het wordt steeds duidelijker dat onstabiele arbeidsstatuten een niet te onderschatten gezondheidsrisico vormen. Dit aspect moet meer in rekening worden genomen door beleidsmakers.” Het onderzoek werd gepubliceerd in het gezaghebbend wetenschappelijke tijdschrift, The Scandinavian Journal of Work, Environment & Health.

Het onderzoek gebeurde onder begeleiding van Christophe Vanroelen en Sylvie Gadeyne en werd gefinancierd in het kader van de EUTOPIA-samenwerking tussen de VUB en de Universiteit van Warwick.

Belgische volkstelling

De databank van de Belgische volkstelling bevat in principe gegevens over alle Belgische onderdanen. Deze unieke gegevens liggen aan de basis van het onderzoek en zorgden ervoor dat de conclusies van deze studie een belangrijke bijdrage konden bieden tot de wetenschappelijke inzichten in het onderzoeksgebied van ‘arbeid en gezondheid’.

De onderzoekers gebruikten de volkstelling van 2001 en koppelden de gegevens die toen bevraagd werden aan gegevens over de sterfte voor alle daaropvolgende jaren, tot en met 2014. De analyses spitsen zich toe op inwoners van België die in 2001 tussen 30 en 59 jaar oud waren en zich identificeerden als werknemers. In totaal konden de onderzoekers 1,4 miljoen individuen onderzoeken.

Balogh: “De unieke databank maakte het mogelijk om de sterfte van een ongezien grote groep mensen in verband te brengen met hun arbeidsstatuut. Daardoor zijn de resultaten bijzonder betrouwbaar. Bovendien lieten de grote aantallen toe om verschillende vormen van tijdelijk werk met elkaar te vergelijken. De rijke gegevensbron liet ons ook toe de resultaten van het onderzoek statistisch te controleren voor tal van factoren die de relatie tussen het arbeidsstatuut en de mortaliteit mogelijks beïnvloeden: opleidingsniveau, migratieachtergrond, de samenstelling van het huishouden, werktijden, het bezit van een eigen woning, enz. Onze studie is daarom de eerste die betrouwbare uitspraken kan doen over de sterfteverschillen tussen werknemers met heel specifieke arbeidsstatuten, zoals contracten van bepaalde duur, seizoenarbeiders, uitzendkrachten, werknemers in tewerkstellingsprogramma’s (o.a. PWA) en occasionele werknemers.”

Arbeidsstatuten bepalen gezondheid, vooral bij mannen

De resultaten van het onderzoek geven duidelijk weer dat de verschillen in sterfte naar arbeidsstatuut over het algemeen sterker zijn bij mannen dan bij vrouwen. Vooral bij mannelijke uitzendkrachten worden hogere sterftecijfers vastgesteld in vergelijking met mannen met een permanent contract – al zijn er ook significante verschillen voor seizoenarbeiders, mannen met een contract van bepaalde duur en in een tewerkstellingsprogramma. Bij vrouwen zijn het in de eerste plaats de uitzendkrachten die een 30 procent hogere mortaliteit hebben in vergelijking met werkneemsters met een permanent contract. Balogh: “Een mogelijke reden daarvoor kan zijn dat vrouwen ook aan het begin van de 21ste eeuw nog wat minder sterk verbonden zijn met de arbeidsmarkt dan mannen, bijvoorbeeld omdat ze meer tijd investeren in niet-arbeidsgerelateerde rollen zoals opvoeding van kinderen of het huishouden. Mogelijks speelt het arbeidsstatuut waarin ze werken daarom een minder sterke rol.”

Doodsoorzaken

In de hogere sterfte van uitzendwerknemers (mannen en vrouwen) en seizoenarbeiders (mannen) spelen vooral externe doodsoorzaken (o.a. verkeersongevallen en zelfmoord) een belangrijke rol. Bij mannen is er bij meerdere types van tijdelijk werk ook een hogere sterfte ten gevolge van kanker en cardiovasculaire aandoeningen. Vrouwelijke uitzendkrachten hebben een groter relatief risico op sterfte door cardiovasculaire oorzaken in vergelijking met werkneemsters met een contract van onbepaalde duur. De gegevens lieten evenwel niet toe statistisch te corrigeren voor verschillen in levensstijl (o.a. roken en ongezonde eetgewoonten). De vastgestelde relaties kunnen voor een stuk daaraan te wijten zijn. Balogh: “Deze resultaten zijn bovendien slechts een momentopname van de arbeidssituatie uit de volkstelling van 2001. Het is onduidelijk welk carrièretraject de werknemers in de jaren erna liepen: sommige mensen zullen voor lange tijd in tijdelijke arbeidsstatuten blijven hangen, terwijl anderen misschien snel naar een meer permanente job doorstroomden of de arbeidsmarkt verlieten. Toch valt op dat zelfs een momentopname heel sterke relaties met vroegtijdige sterfte aantoont. Deze bevinding verleent daarom verdere steun aan de theorie van ‘lidtekeneffecten’: zelfs een kortstondige periode van werkloosheid of onzeker werk kan blijvende gevolgen hebben voor de welvaart en de gezondheid van mensen.”

EUTOPIA

^{EUTOPIA is een alliantie van zes toonaangevende, gelijkgestemde Europese universiteiten die een verbonden en inclusieve gemeenschap willen creëren om de lokale en mondiale uitdagingen aan te pakken. Het doel is bij te dragen aan een nieuw model voor hoger onderwijs in Europa. EUTOPIA, dat zijn Vrije Universiteit Brussel (België), University of Gothenburg (Zweden), CY Cergy Paris Université (Frankrijk), Universitat Pompeu Fabra Barcelona (Spanje), University of Warwick (Verenigd Koninkrijk), en University of Ljubljana (Slovenië). EUTOPIA verenigt meer dan 165.000 studenten, 30.000 personeelsleden, onderzoekscentra in 760 kennisgebieden, en 90.000 internationale alumni in zes landen.}

Volledige referentie: Balogh, R., Gadeyne, S., & Vanroelen, C. (2020). Non-standard employment and mortality in Belgian workers: A census-based investigation. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, online first. doi:10.5271/sjweh.3931 

Link naar de publicatie: https://www.sjweh.fi/show_abstract.php?abstract_id=3931

Contact:

• Christophe Vanroelen - cvroelen@vub.be -  0497/404828 – Nederlands/Engels
• Rebeka Balogh - Rebeka.Balogh@vub.be - Engelstalig