VUB-onderzoek naar oude grafheuvels in natuurgebieden
Kansen voor rijkere begraafrituelen en herbebossing
Een wijziging van het decreet op de begraafplaatsen en de lijkbezorging laat sinds enkel jaren toe om ook in Vlaanderen natuurbegraafplaatsen in te richten. Het decreet sluit aan bij verwachtingen vanuit de samenleving en voorbeelden in de buurlanden. Nandy Dolman van de Vrije Universiteit Brussel onderzocht of zulke nieuwe begraafplaatsen in de natuur ook te linken zijn aan (pre)historische funeraire tradities.
Dolman: “Er zijn inderdaad mogelijkheden om dit te doen en dit zelfs te koppelen aan herbebossing. De existentiële menselijk nood om na de dood ritueel opnieuw verbonden te worden met de natuur, zou op deze manier nog rijker kunnen worden ingevuld.” Een artikel over dit onderzoek verschijnt op 28 mei 2021 in het boek “Memento Mori II. De begraafplaats in gesprek”
Vlaanderen kent vele grafheuvels, dit zijn oude begraafplekken. Vanuit de VUB-onderzoeksgroep HARP en in overleg met haar promotor, prof. Marc De Bie, inventariseerde archeologe Nandy Dolman grafheuvels die in Vlaanderen in bos- en natuurgebied liggen. Van de bijna 1.500 gekende funeraire sites uit de prehistorie tot de Romeinse tijd bleken een kleine 10% zich in bos- en natuurgebieden van het Agentschap voor Natuur en Bos te situeren. Daarbij voerde ze ook een waarderend en participatief onderzoek. Het onderzoek ging na of deze grafheuvels opnieuw geactiveerd kunnen worden als ‘archeologische natuurbegraafplaatsen.’ Hiervoor peilde Dolman naar de verwachtingen die mensen hebben bij een natuurbegraafplek en onderzocht zij wat, in geval van hergebruik, de kansen of bedreigingen zijn voor de instandhouding en ontsluiting van deze archeologische sites.
Dolman ontdekte dat er inderdaad mogelijkheden bestaan om omgevingen van prehistorische begraafplaatsen toegankelijk te maken als moderne natuurbegraafplaatsen. Daar zijn wel een aantal voorwaarden aan verbonden. Het decreet laat bijvoorbeeld enkel het achterlaten van crematieresten toe en bij begraving enkel in een biodegradeerbare urne. En zowel vanuit de archeologie als vanuit het natuurbeheer waakt men erover dat erfgoed- of natuurwaarden niet worden aangetast. Zo zijn ingrepen in kwetsbare natuurreservaten uit den boze en komen vanuit erfgoedstandpunt enkel plekken in aanmerking waar eerder al opgravingen plaatsvonden en het oorspronkelijk erfgoed niet meer bedreigd kan worden. Hier kan waar mogelijk ook nieuwe bebossing of natuurontwikkeling plaatsvinden. Praktisch gezien dient er plaatselijk ook een draagvlak te zijn voor een natuurbegraafplaats, en de betrokken gemeenten dienen het initiatief te nemen. Tot slot dienen de nieuwe natuurbegraafplekken op een slimme manier te worden beheerd. Aangepaste maatregelen moeten zowel de natuurwaarden als de erfgoedwaarden opwaarderen en dat op lange termijn.
Win-win-situaties mogelijk
Dolman: “ Uit het onderzoek blijkt dat het een genuanceerd verhaal is, waarbij het steeds een kwestie is om een balans te vinden tussen openstelling en bescherming. Maar win-win-situaties zijn mogelijk. Er bestaan, met name in het westen van Vlaanderen, omgevingen met grafheuvels die geschikt lijken voor herbebossing, momenteel een grote ambitie van de Vlaamse regering. En als aan alle voorwaarden kan worden voldaan, dan lijkt het inderdaad mogelijk om opnieuw aan te haken bij tradities en gemeenschappen van duizenden jaren geleden,” besluit Dolman.
Contact:
Marc de Bie
0473 88 19 13
Nandy Dolman
0498 61 25 40
Noot voor de pers:
Op vrijdag 28 mei, de aftrap van de Europese week van de begraafplaatsen, nodigen uitgeverij ASP en INTRO Cultuur en Media u graag uit voor de digitale boeklancering van Memento Mori II. De begraafplaats in gesprek. Deskundigen en projecttrekkers Tamara Ingels en Lieve Destoop gaan in gesprek met erfgoedprofessional Tom Dorau over de begraafplaats van vandaag en morgen.
PROGRAMMA 19:30 uur – 20:30 uur
- Verwelkoming door burgemeester Mathias De Clercq
- Inleiding door Isabelle Heyndrickx, schepen van Burgerzaken en Protocol van de stad Gent
- Panelgesprek tussen Tamara Ingels, Lieve Destoop en verschillende auteurs
- Vragen uit het publiekHost en moderator: Tom Dorau
INSCHRIJVEN
Inschrijven vooraf is noodzakelijk. Dit kan via volgende link:
https://forms.gle/aUgbeYefudsjwkPt9 tot vrijdagnamiddag 28 mei.
