VUB-emeritus Prof. Willem Elias: de Curator als koppelaar

Het Centrum voor Jeugd, Kunst en Creatie Destelheide in het landelijke Dworp is vanaf 9 februari de geheel onverwachte maar daarom des te boeiender locatie voor een dubbeltentoonstelling met werk van één van ’s lands meest prominente en geëngageerde kunstenaars, Jan Van Imschoot, en een opkomende talent dat door hem werd uitgekozen, de reeds even spraakmakende als jonge Senegalees-Belgische schilder El Hadj Libasse Ka. In plaats van een confrontatie zocht curator Willem Elias, voormalig docent en decaan aan de VUB, naar wat hen bindt. Vandaar ook de titel van de reeks van vijf tentoonstellingen waarvan dit de eersteling is, en die Elias met jaarlijkse regelmaat in het centrum wil brengen, Koppel-teken/s.

Door Max Borka

Willem Elias, nooit voor een controversieel standpunt beducht, wil als curator met opzet niet al te veel woorden vuil maken aan de Wahlverwandtschaft die aan de basis ligt van elk van de tentoonstellingen . “De verwantschap valt niet in woorden om te zetten omdat die affiniteiten even onverwoordbaar zijn als uitleggen waarom je lief je lief is en je vriend je vriend, “ schrijft hij in de begeleidende tekst. En toch: ‘geheel in de geest van de doelstellingen van Destelheide’, en anders dan in dit soort van duo-tentoonstellingen gebruikelijk, schrijft hij elders te willen ‘experimenteren ​ met positieve affiniteiten tussen twee kunstenaars’, en niet het cliché en de clash van de klassieke “Konfrontatie” voor ogen te hebben. Koppel-teken/s wil het met andere woorden hebben over wat kunstenaars bindt en niet over wat hen scheidt. En hoewel het over het samenbrengen van een oudere en een jongere kunstenaar gaat, een grote naam en een runner-up, wou de curator zich naar eigen zeggen bij het uittekenen van die ‘geestelijke vriendschap’, ook weer niet in het patroon van de leerling-meester verhouding vervallen, of een spel met volgelingen of epigonen. ‘Het woord ‘ont-moeten’ betekent in Dworp ook zoveel als ‘niets moeten’,” aldus Elias,”Zo wou ik het ook. Dat geldt tevens voor de bezoeker: gewoon flaneren door de ruimte volstaat, met ogen open, maar ongedwongen.”

Volkomen in de lijn van die verwachtingen om het je ne sais quoi van affiniteiten, intimiteiten, liefde op het eerste zicht en andere coups de foudre helemaal open te laten, opteerde Jan Van Imschoot er voor op de tentoonstelling een selectie werken te tonen die, door en door positivo, zijn meest intieme relatie openbaart. Vooral sinds hij recent vertegenwoordigd wordt door de vermaarde Parijse/Brusselse galerie Templon, geldt de in Gent geboren en getogen kunstenaar, die een kwart eeuw terug al met een bang zijn entree maakte, en van wie eerstdaags een boek wordt voorgesteld in het SMAK, meer dan ooit als een van de meest toonaangevende Belgische kunstenaars. Hij is ook een typisch Belgisch kunstenaar die, op het kruispunt van culturen en in ‘het laboratorium zonder duidelijke contouren’ dat België heet, moeiteloos haasje-over springt tussen woord en beeld, diverse picturale stijlen, heden en verleden.

Veel explicieter dan zijn generatiegenoot Luc Tuymans focust de sterk literaire schilderkunst van Jan Van Imschoot daarbij geëngageerd en geamuseerd op de realiteit, met een aanpak die -dixit Elias- “het groteske niet schuwt en van verfijnde ironie vaak overgaat naar een sarcastische stamp”. En dat hij zich ondanks zijn groeiende faam maar wat graag als buitenstaander -zeg maar Belg- blijft positioneren, mag ook al blijken uit het feit dat hij nu in -godbetert- Destelheide exposeert. Als om nog eens extra te illustreren wat Elias met ‘geestelijke vriendschap’ bedoelt, toont hij er de privécollectie met werken van hem, die zijn levenspartner Ine in de loop der jaren heeft aangelegd.“Het zijn meestal persoonlijke werken, speciaal voor Ine gemaakt, en/of door haar gekozen, “ aldus Van Imschoot aan Elias, ‘Die schenk ik haar dan, meestal op haar verjaardag. Het is onze eigen versie van het liefdesspel.” Veel naakter kan je met een presentatie niet gaan.

Het was ook rechtsreeks aan Jan Van Imschoot te danken dat de nog jonge Senegalees/Belgische kunstenaar El Hadj Libasse Ka (25) zich al een naam wist te verwerven. Jan zag zijn werk op Instagram, zocht hem op, en speelde zijn naam door aan curator Luk Lambrecht die hem zijn eerste eenmanstentoonstelling gaf in Wetsi Art Gallery, de place to be voor Afrikaanse kunst in Brussel. En nu heeft Van Imschoot hem dus uitgenodigd om samen met hem in Destelheide te exposeren.

Alleen dat is al een politieke daad. Net als Van Imschoot leeft ook Libasse Ka, die In Camberène (Dakar) werd geboren, maar na de dood van zijn moeder, in 2010, algauw naar zijn vader in Asse verhuisde, sindsdien op een kruispunt van culturen. Maar de culturen die zich kruisen zijn wel helemaal anders dan bij Van Imschoot het geval is, en met name zijn Afrikaanse roots moeten zelfs in een stad als Brussel nog zwaar opboksen tegen miskenning. Libasse Ka, die even vlot Stéphane Mallarmé, de kleurexperimenten van Bauhauskunstenaar Josef Albers, Spinoza en Mondriaan citeert als invloeden op zijn veelal abstract werk, maakt het zich overigens niet makkelijk. Hij is als de dood voor wat als politiek correct geldt: “Waar denken kijkers aan als ik een donkerhuidige zwemmer in azuurbluwe zee schilder? Aan een vluchteling die net uit een overvolle boot is gevallen. Terwijl ik gewoon aan de zee ben opgegroeid en het zwemmen altijd super cool vond. Hoe krijg ik dat gevoel bij die kijker overbrengen? ” ​

Een vraag die ons meteen weer bij Willem Eliasbrengt, en zijn verlangen om met deze tentoonstellingsreeks niet in een doosje te worden gestopt. Met de ‘grote namen’ die de komende drie jaar op het programma staan Peter De Cupere, Stéphanie Leblon en Koen van den Broek lijkt daar weinig gevaar voor te bestaan. Hun werk zal respectievelijk aan dat van Milan Gillard,Jonas Vanderbeke en Joke Hansen worden gekoppeld, aan het ritme van één tentoonstelling per jaar. Het vijfde en laatste jaar wordt het geheel afgerond met de tentoonstelling ”Ont-koppeling”, die. de huidige directeur van Destelheide, Guy Uyttebroeck, die dan het roer zal doorgeven aan een opvolger, zal trachten te situeren en celebreren aan de hand van kunstwerken.

Hoe weinig Elias zich in Koppel-teken/s ook wil inlaten met zekerheden, één ding is vrijwel nu al zeker: het anders zo rustige Destelheide zal nooit meer hetzelfde ogen nu het door deze tentoonstellingsreeks à la Belge tot de status van kruispunt der culturen en ‘laboratorium zonder contouren’ verheven werd.

Koppel-teken/s |1 : Jan Van Imschoot x Libasse Ka: Van 9 februari tot 30 april in Destelheide Centrum voor Jeugd, Kunst en Creatie, Destelheidestraat 66, Dworp. https://www.destelheide.be

Meer info:

Prof. Em. Willem Elias +32 475 42 44 44