Projectontwikkelaars willen de ongerepte kust van Barbuda ontwikkelen, ondanks het eigendomsrecht en het protest van de lokale inwoners
Superrijke Amerikanen en Britten hebben hun oog laten vallen op de nog quasi ongeschonden kusten van het subtropische Caraïbische eiland Barbuda. Het eiland, een vroegere Britse kolonie, werd in 1981 onafhankelijk en vormt samen met het naburige eiland Antigua een twin state. VUB-geografe Line Algoed begon op 1 september 2017 met een doctoraat over het gemeenschappelijk grondbezit, dat de ongeveer 1600 inwoners van Barbuda al sinds de afschaffing van de slavernij in1834 in stand houden. Dat systeem van grondbezit staat nu onder druk: promotoren hebben hun oog laten vallen op het nog relatief maagdelijke eiland en zijn er begonnen met de bouw van honderden exclusieve optrekjes voor de lucky few.
“Ik had de tijd voordien onderzoek gedaan naar een andere case van gemeenschappelijk grondbezit, de Community Land Trust (CLT) in het Caño Martín Peña gebied, een stadswijk van San Juan, de hoofdstad van Puerto Rico”, zegt Algoed. “In die stadswijk wonen naar schatting 25000 mensen, waarvan duizenden huishoudens hun gronden delen in de trust. De mensen besloten begin 2000 hun gronden samen onder te brengen in de CLT, een non profit-organisatie die bestuurd wordt door de inwoners zelf. De wijk is gegeerd bij ontwikkelaars omwille van zijn strategisch interessante ligging in een centraal deel van de stad. Door zich te groeperen staan ze sterker tegenover die ontwikkelaars.”
Omdat ze zag hoe efficiënt hun organisatie was, besloot Algoed deze CLT voor haar doctoraat te vergelijken met andere vormen van gemeenschappelijk grondbezit. Zo kwam ze op het eiland Barbuda terecht. “Op Barbuda is er ook sprake van gemeenschappelijk grondbezit, maar de situatie is er toch fundamenteel verschillend”, zegt Algoed. “Het gemeenschappelijk grondbezit in Barbuda is een eeuwenoud systeem dat al bestond sedert de Britse slavendrijvers in 1834 van het eiland verdwenen na het afschaffen van den slavernij. De mensen die achterbleven besloten om het hele eiland als gemeenschappelijk grondgebied te houden. Het eigendomsrecht van de inwoners van Barbuda werd in 1904 erkend in een koloniale wet van de Britse overheid. Het duurde dan nog tot in 1981 eer het eiland onafhankelijk werd. De Britse overheid wilde die onafhankelijkheid alleen verlenen op voorwaarde dat Barbuda samen met het nabijgelegen Antigua een dubbelstaat vormde. Antigua is veel groter, er wonen net geen 100.000 mensen. De mensen van Barbuda hebben zich altijd tegen die constructie verzet. Maar ze hadden niet veel keuze.”
Op Barbuda, met 160 vierkante kilometer ongeveer het formaat van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, wonen 1500 personen. “Ze besloten enkel huizen te bouwen in het centrum van het eiland en de vlakten tussen de bewoning tot aan de zee en de stranden, op een paar kleinschalige hotelletjes en hier en daar wat huizen, vrij te laten. De inwoners van Barbuda leven van de visvangst, de jacht op herten (die door de Britten op het eiland werden geïmporteerd) en verbouwen de grond. Barbuda is een van de weinig plekken waar je kreeft eet als een simpele snack.”
Algoed begon aan haar doctoraat op 1 september 2017. Op 5 september barstte er de orkaan Irma los, een verschrikkelijke orkaan die enorme schade aanrichtte in de regio. “De storm hield ook lelijk huis in Barbuda”, herinnert zich Algoed. “Na afloop bleek echter dat er in Barbuda minder doden te betreuren vielen dan in Puerto Rico of andere eilanden. Door het uitvallen van elektriciteit en door schade aan infrastructuur werden hele gebieden in de regio naderhand getroffen door ander onheil: Puerto Rico, dat voor zijn bevoorrading grotendeels afhankelijk is van de VS en waar de elektriciteit maandenlang uitbleef, was veel kwetsbaarder. Op Barbuda daarentegen hernam het dagelijkse leven relatief snel en leed niemand honger. Mensen gingen vissen en jagen en verdeelden het eten in de gemeenschap. Nochtans is het eiland zeer gevoelig voor de gevolgen van de klimaatverandering: twee derde van het eiland is overstromingsgevoelig.”
Voor Algoed is dat een direct gevolg van het systeem van gedeelde landeigendom. “Mijn onderzoek bekeek de nasleep van dat verwoestende orkaanseizoen van 2017. Ik onderzocht de externe factoren die de kwetsbaarheid van gemeenschappen vergrootten en ook de manier waarop die gemeenschappen zich tegen die externe factoren verzetten.”
“Barbuda Ocean Club” door de Amerikaanse projectontwikkelaars Discovery
Land Company / Peace Love & Happiness
Die bedreigende externe factoren op Barbuda zijn vooral buitenlands investeerders, die de uitgestrekte mooie kustlijn - vol kreeften en andere elders erg prijzige lekkernijen – maar wat graag willen ontwikkelen tot dure ressorts met villa’s. Ook de centrale overheid van de dubbelstaat Antigua/Barbuda rook de mogelijkheid om eindelijk komaf te maken met het oude systeem van gedeelde gronden. “Uit mijn onderzoek bleek dat in de nasleep van de orkanen prioriteit werd gegeven aan het aantrekken van internationaal kapitaal boven het aanpakken van lokale behoeften, wat leidde tot landroof en ontheemding, vooral in ecologisch kwetsbare gebieden rijk aan grondstoffen”, aldus Algoed. “De centrale overheid wil dat zelfs faciliteren. De eerste minister duwde er een wet door die privatisering van de gronden mogelijk moet maken. De inwoners van Barbuda zouden daarbij het eigendomsrecht krijgen over de grond waar hun huis op staat. De onbebouwde gronden langs de kust zouden dan op de markt komen. Een van de projectontwikkelaars is alvast begonnen met de bouw van honderden villa’s voor de Barbuda Ocean Club op een van de stranden, voorlopig nog in erfpacht, mits een totale afkoopsom van 62 miljoen dollar, erg weinig vergeleken met de prijzen die oplopen tot 30 miljoen dollar per villa. Een internationale luchthaven is vorige week officieel ingehuldigd door de Centrale Overheid ondanks hevig protest van de bewoners. De mensen van Barbuda worden er in elk geval niet beter van en hebben daarom een zaak aangespannen bij de Privy Council, het hooggerechtshof voor landen in de Commonwealth en kregen recent gelijk. Maar dat houdt de ontwikkelaars niet tegen.”
Line Algoed verdedigde op 18 september met succes haar doctoraat in de Sociale Geografie, met als titel “Our Land, Our Survival: Vulnerabilization and Decolonial Resistance in Puerto Rico en Barbuda.
Meer info
Line Algoed: +32 497 84 94 84
