Online doceren: technostress en angst voor lege aula's
Een VUB-doctoraatsonderzoek over hoe docenten aan universiteit of hogeschool blended en online doceren ervaren voor en na de coronapandemie, geeft aan dat heel wat docenten wel heil zien in blended of online leren, maar dat er ook heel wat valkuilen zijn. Blended leren is een mengvorm tussen online lesgeven en face-to-face lesmomenten, waarbij direct contact met de studenten mogelijk is. Online leren focust daarentegen enkel op online leerervaringen en kan zorgen voor een verstoorde connectie met de studenten en de collega’s.
Voor zijn doctoraatsonderzoek Examining Blended and Online Learning Practices in Higher Education: A Teacher Perspective ondervroeg Bram Bruggeman respectievelijk twaalf experten, 17 universitaire docenten in de lerarenopleiding en 32 universitaire docenten uit vier faculteiten over hun ervaringen met blended en online leren. In een eerste fase van zijn onderzoek focuste hij op blended leren. Pas tijdens het uitbreken van de coronapandemie nam hij er noodgedwongen het hele verhaal van online onderwijs bij.
Blended leren wordt over het algemeen goed onthaald door docenten. “Uit de interviews met experten kwamen docentkenmerken naar boven die het invoeren van blended leren zowel kunnen bevorderen als kunnen hinderen”, aldus Bruggeman. “Voor docenten die hun manier van lesgeven kunnen veranderen op basis van wat de leerlingen nodig hebben, is blended leren zinvol. Hetzelfde geldt voor zij die technologie slim kunnen verbinden aan leerprocessen. Anderzijds kan een onhelder begrip van blended leren, of bezorgd zijn over de implicaties van online technologie er voor zorgen dat docenten blended leren minder kans geven.”
Bruggeman onderzocht voorts de relatie tussen overtuigingen van lerarenopleiders over blended leren en de feitelijke inrichting van hun blended lessenpraktijk. “Lerarenopleiders geloven dat blended leren kanbijdragen tot diepgaand, betekenisvol leren en dat online flexibiliteit en diepgaande face-to-face interactie belangrijke inhoudelijke pijlers zijn van blended leren”, aldus Bruggeman.
“Tijdens de coronacrisis onderzochten we in een derde studie ook hoe universitaire docenten die periode van online onderwijs (online leren en werken) ervaarden, wat die ervaringen beïnvloedde en welke keuzes de docenten willen maken in de toekomst”, zegt Bruggeman. “Aan de hand van zes online focusgroepen met 32 universitaire docenten van vier verschillende faculteiten, bleek er een serieuze spreidstand te bestaan tussen pedagogisch-didactisch enthousiasme en de grote hoeveelheden (techno)stress die ze in de praktijk ervaarden. De ervaringen van de docenten werden onder meer sterk beïnvloed door het verminderen van de connectie met de studenten en het verminderen van contacten met collega’s.”
“Online leren biedt zowel digitale opportuniteiten als bedreigingen voor het leerproces”, zegt Bruggeman. "De veranderende rollen en verwachtingen van en voor de docent zorgen voor spanning. Zo geven docenten aan bacherlorproeven beter te kunnen begeleiden via online Teams meetings of de leerinhouden beter te kunnen structureren in de online leeromgeving. Anderzijds ervaren ze moeite om alle eerstejaars studenten te bereiken en geven studenten aan dat ze het moeilijker vinden om hoofd- van bijzaken te onderscheiden in online leerinhoud.”
“Vanuit het standpunt van de docent zit er dus zowel een positieve als een negatieve kant aan online lesgeven”, besluit Bruggeman. “Docenten ervaren de flexibiliteit aan online leermaterialen als een voordeel, maar nuanceerden dat meteen ook als een nadeel. Bovendien uitten bijna alle docenten de expliciete wens om terug te keren naar een of andere vorm van blended leren, vooral omwille van meer interactie en meer diepgaand contact met de studenten. Daarbij speelt ook het idee van mogelijk lege aula’s mee: als al het lesmateriaal online beschikbaar is, dan is er voor veel studenten geen reden meer om naar de les te komen. Vandaar dat mijn aanbeveling is om blended leren inhoudelijk goed te onderbouwen, met fysieke leermomenten waarbij de leerstof op een andere manier aan de student wordt overgebracht, met feedbackmomenten of door het bespreken van complexe casussen in de klas, die de theorie van de cursus onderbouwen.”
Ook na een periode van intensief online onderwijs tijdens de coronapandemie, moet volgens Bruggeman worden benadrukt dat de praktijk van online lesgeven en blended leren nog steeds een complexe uitdaging blijft in hethoger onderwijs.
Meer info:
Dr. Bram Bruggeman: [email protected]
Meer over het doctoraat en over Dr. Bruggeman vindt u hier: Examining Blended and Online Learning Practices in Higher Education: A Teacher Perspective