Nieuwe VUB-leerstoel onderzoekt circulaire economie in Vlaamse Zeehavens
In samenwerking met Vlaanderen Circulair en de Vlaamse zeehavens Port of Antwerp-Bruges, North Sea Port en Haven Oostende, lanceert de Vrije Universiteit Brussel (VUB) de nieuwe leerstoel “Chair Circular Port Monitoring in Flanders”. Onder leiding van gewoon hoogleraar Duurzame Strategie Elvira Haezendonck zal de leerstoel gedurende twee jaar onderzoek coördineren naar circulaire economie in Vlaamse Zeehavens. De leerstoel wil ook inzetten op de verdere ontwikkeling van een monitoringsysteem om de inspanningen op vlak van circulaire economie te meten en te verbeteren. Dit moet de Vlaamse zeehavens toekomstbestendig en tegelijk ambitieus maken.
Circulaire economie - een economisch systeem waarin producten, materialen en hulpbronnen zo lang mogelijk worden gebruikt en waarde behouden, en waarin afval en emissies worden geminimaliseerd - geniet wereldwijd steeds meer aandacht. Ook Vlaamse zeehavens hebben er alle baat bij om die duurzame shift te faciliteren bij havenbedrijven, willen ze toekomstbestendig zijn en blijven.
“In plaats van de traditionele lineaire benadering van produceren, consumeren en vervolgens weggooien, streeft een circulaire economie naar het sluiten van de kringloop, waarbij producten en materialen worden hergebruikt, gerepareerd, gerecycled en geüpgraded.” duidt academisch coördinator Dra Lynn Faut, verbonden aan de VUB. “Het is belangrijk voor de Vlaamse Zeehavenindustrie om hierin het voortouw te nemen om verschillende redenen. Ze vermindert haar impact op het milieu, creëert economische kansen omdat materialen en grondstoffen efficiënter gebruikt worden en nieuwe materialenstromen gefaciliteerd worden, versterkt haar internationale concurrentiepositie en inspireert beleidsmakers en sectoren. Bovendien worden havenbedrijven geconfronteerd met toenemende verplichtingen rond duurzaamheidsrapportage. Aan de hand van ons onderzoek kunnen ze kennis vergaren rond circulaire economie, die hen in staat moet stellen om de juiste strategische en duurzame keuzes te maken.”
Naast het leveren van nieuw en toonaangevend onderzoek rond het thema, wil de leerstoel inzetten op de verdere ontwikkeling van een monitoringsysteem die de Vlaamse Zeehavens in staat stelt om hun inspanningen op vlak van de transitie naar een circulaire economie te meten.
“De ambitie van circulariteit meten is niet nieuw”, duidt leerstoelhouder Elvira Haezendonck, gewoon hoogleraar Duurzame Strategie verbonden aan de Solvay Business School van de VUB. “Eerder werd er in Vlaanderen al een bredere CE-monitor ontwikkeld in Vlaanderen door het CE Center, maar die helpt de havens als trekkers niet vooruit. In opdracht van Vlaanderen Circulair voerde ik in 2022 al een eerste verkennend onderzoek uit naar monitoring van circulariteit in havens. Een wetenschappelijk onderbouwd monitoringsysteem zal havens toelaten om de invulling van hun circulaire ambities kenbaar te maken, en de daadwerkelijke socio-economische resultaten te meten voor bewezen relevante indicatoren. Dat is niet alleen nuttig voor de partners van de leerstoel, maar ook voor andere havens wereldwijd. PIANC (Permanent International Commission for Navigation Congresses) en IAHP (International Association of Ports and Harbors) toonden ook al interesse om de resultaten globaal kenbaar te maken voor havens en havenontwikkelaars wereldwijd.”
"Deze samenwerking met een unieke set partners zorgt voor een belangrijke kruisbestuiving tussen praktijk, beleid, wetenschappelijk inzicht en onderzoek. We kunnen en willen in Vlaanderen een stapje voor blijven op dit vlak ” beaamt Brigitte Mouligneau van Vlaanderen Circulair.
Dat de drie Vlaamse zeehavens Europese koplopers zijn wat betreft circulariteit, blijkt niet alleen uit hun circulaire ambities en inspirerende praktijkcases, maar ook uit hun engagement voor de leerstoel.
“Een actieve bijdrage leveren aan een meer circulaire haveneconomie is reeds lang een speerpunt van het beleid van Port of Antwerp-Bruges. Zie bijvoorbeeld de succesvolle ontwikkeling van Next Gen District op havenplatform Antwerpen. De ondersteuning van deze leerstoel ligt in het verlengde van deze ambitie. Bovendien sluit dit partnership aan bij het samenwerkingsmodel dat wij voorstaan om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan” zegt Guy Janssens, vicepresident Corporate Affairs Port of Antwerp-Bruges.
“De volledige circulaire cluster, die ondertussen vaste vorm heeft gekregen, draagt bij tot het aanpakken van klimaatproblematieken en past in de aandacht voor duurzaamheid en verantwoord ondernemen van Haven Oostende. Deze samenwerking is essentieel voor de toekomst; ondernemingen, overheden en kennis- & onderwijsinstellingen komen samen tot een beter resultaat dan bij afzonderlijke benaderingen het geval zou zijn.” benadrukt ook Dirk Declerck, CEO Haven Oostende.
“Bij North Sea Port beschikken we vandaag al over de grondstoffen van morgen en lopen daardoor vooraan in de circulaire revolutie. We stimuleren in het havengebied de ontwikkeling van circulaire ketens, waarin grondstoffen en producten voortdurend hergebruikt worden. Daarnaast verbinden we alle betrokken spelers en ondersteunen we hen met onze kennis en ervaring. De samenwerking in het kader van deze leerstoel is daarbij enorm verrijkend en inspirerend. Zo staan we de bedrijven in en rond ons havengebied bij om hun ambitieuze klimaatdoelstellingen te halen en de haven tegen 2050 klimaatneutraal te maken.” aldus Daan Schalck, CEO North Sea Port
"Als Urban Engaged University engageren we ons om mee te zoeken naar oplossingen voor de vele duurzaamheidsuitdagingen waarmee onze planeet geconfronteerd wordt, zoals klimaatverandering, waterschaarste en luchtvervuiling. Met de leerstoel “Chair Circular Port Monitoring in Flanders” tonen we onze inzet om samen met onze partners innovatie te stimuleren en de transitie naar een circulaire economie in onze Vlaamse Zeehavens te bevorderen. De nauwe samenwerking met de industrie en bedrijven is van onschatbare waarde, omdat het de snelle verspreiding van kennis naar de werkvloer mogelijk maakt en leidt tot concrete, praktische toepassingen met een echte impact op de maatschappij en het milieu," benadrukt Pieter Ballon, vicerector Onderzoek aan de VUB.
De onderzoeksresultaten van de leerstoel worden gedeeld via wetenschappelijke publicaties en op de website Circular Ports.
Meer info
Over de onderzoekers
Prof. dr. Elvira Haezendonck is voltijds gewoon hoogleraar aan de Faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), en deeltijds gastprofessor aan de faculteit FB van de Universiteit Antwerpen. Zij heeft meer dan 25 jaar een belangrijke expertise opgebouwd in de strategische en beleidsaspecten van concurrentie en clusters, alsook de evaluatie van (haven) projecten en –strategieën, in het bijzonder op het vlak van infrastructuur en duurzaamheid. Haar toegepast onderzoek, onder meer in meer dan 100 onderzoeksprojecten en talrijke publicaties, beoogt vooral praktisch en beleidsrelevant te zijn. Sinds 2022 is zij de eerste vrouwelijke voorzitter van de wereldwijde vereniging van maritiem-economische academici IAME en ook Voorzitter van Green Energy Park, die de innovatiecampus van VUB in Zellik beheert.
Dra Lynn Faut doctoreert in het team van prof. dr. Haezendonck op het onderwerp circulaire economie in havens. Zij was ook betrokken bij het verkennende onderzoek naar relevante indicatoren.
Over Vlaanderen Circulair
Vlaanderen Circulair is het partnerschap voor de circulaire economie in Vlaanderen. Overheden, bedrijven, middenveld, financiers en kenniswereld ondernemen er samen actie om duurzaam kringlopen te sluiten.
Over de Vlaamse Zeehavens
De fusiehaven Port of Antwerp-Bruges beheert sinds 2022 de twee platformen Antwerpen en Zeebrugge in één hand. Deze haven vormt de thuisbasis voor 1400 bedrijven en huisvest de grootste geïntegreerde chemische cluster in Europa. De missie van het Havenbedrijf Antwerpen-Brugge is een thuishaven zijn als hefboom voor een duurzame toekomst.
Haven Oostende zet in op continuïteit, groei en tewerkstelling binnen vijf pijlers: Blauwe Economie, Lift-on lift-off, Bulk & Projectcargo, Cruises & Roll-on roll-off, Circulaire Industrie en de Visserijsector. Deze sectoren worden verder uitgebouwd op basis van twee fundamenten: prioriteitstelling van veiligheid, gezondheid en milieu en als tweede het ondersteunen van innovatie en ontwikkeling.
North Sea Port is het 60-kilometer-lange grensoverschrijdende havengebied dat zich uitstrekt van het Nederlandse Vlissingen aan de Noordzee, over Terneuzen tot het Belgische Gent - 32 kilometer landinwaarts. Als centraal gelegen knooppunt in West-Europa staat de haven voor multimodaal vervoer (zeevaart, binnenvaart, spoor, vrachtwagen en pijpleiding) en een veelheid aan goederensoorten. North Sea Port is met 12,7 miljard euro toegevoegde waarde de nummer drie van de Europese havens. Inzake goederenoverslag neemt het met 65,9 miljoen ton de negende plaats in van de havens in Europa. Het havengebied telt 550 bedrijven en creëert (in)directe werkgelegenheid voor 106.000 mensen.
Contact
VUB
- Leerstoelhouder Elvira Haezendonck : elvira.haezendonck@vub.be - 0495/80 84 08
- Academisch coördinator Lynn Faut: lynn.faut@vub.be
Vlaanderen Circulair
- Melody Van den Acker: Melody@Vlaanderen-circulair.be - 0476/56 21 02
Vlaamse Zeehavens
- Port of Antwerp-Bruges: Guy Janssens, Guy.janssens@portofantwerpbruges.com - 0475/86 62 52
- Haven Oostende: Lara Braems, lara.braems@portofoostende.be , 0471/43 99 75
- North Sea Port: Johan Bresseleers, johan.bresseleers@northseaport.com , 0478/91 86 75
