Drie Vlaamse universiteiten onderzoeken sociale verbondenheid bij ernstige ziekte
De komende vier jaar buigen drie Vlaamse universiteiten zich over een essentiële vraag: Hoe kunnen we mensen met een ernstige ziekte en hun naasten het beste omringen?
Mensen zijn sociale wezens. Zich verbonden voelen met anderen is cruciaal in het leven. Het effect van sociale verbondenheid en sociale integratie op onze gezondheid blijkt even groot als stoppen met roken. Toch wordt het belang van sociale verbondenheid vaak onderschat, zeker in vergelijking met fysieke leefstijlfactoren zoals gezonde voeding en voldoende beweging. Nergens is de kloof tussen hoe sterk mensen de impact van sociale relaties inschatten en hoe groot die werkelijk is, zo groot.
Zich verbonden voelen met anderen is niet alleen cruciaal om goed te leven, maar evenzeer bij ongeneeslijke of ernstige ziekte, bij achteruitgang van de gezondheid en, ja, zelfs wanneer iemand sterft. Maar hoe kunnen we mensen bij ongeneeslijke of ernstige ziekte, bij achteruitgang van de gezondheid, of wanneer iemand sterft, best omringen? Hoe kunnen sociale netwerken—van familie en vrienden tot buren en zorgverleners—de juiste ondersteuning bieden, zowel tijdens het leven als in de stervensfase? Hoe kunnen we mantelzorgers best omringen? En welke rol kan de overheid daarin spelen?
Of het nu gaat om mensen die thuis wonen of verblijven in een zorginstelling, sociale verbondenheid en steun zijn essentieel. Maar steun moet afgestemd zijn op de behoeften van mensen. Het gaat immers niet altijd om méér sociale contacten, maar om de juiste nabijheid op het juiste moment.
Over het CONNECT-project
CONNECT is een grootschalig onderzoeksproject, gefinancierd door het FWO Vlaanderen, en wordt geleid door de onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde (VUB-UGent) in samenwerking met LUCAS (KU Leuven). Samen met meer dan 50 partners uit de zorgpraktijk, het maatschappelijk middenveld en het beleid, wil CONNECT sociale verbondenheid bij het levenseinde beter begrijpen, ondersteunen en verbeteren.
Het project onderzoekt hoe sociale verbondenheid geoptimaliseerd kan worden in de thuiszorg, in woonzorgcentra en binnen lokale gemeenschappen. Daarbij is er bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen die structurele drempels ervaren, zoals mensen met een ernstige aandoening, ouderen met een afnemende gezondheid en mantelzorgers. Daarnaast zal CONNECT beleidsmakers adviseren over hoe sociale verbondenheid geïntegreerd kan worden in strategieën rond welzijn bij ziekte, sterven en rouw.
Feiten en inzichten over sociale verbondenheid
CONNECT bouwt verder op bestaande wetenschappelijke inzichten over sociale verbondenheid. Dit zijn alvast drie belangrijke must-knows over sociale verbondenheid aan het levenseinde die uit onderzoek naar voren komen:
- Mensen kunnen veel voor elkaar betekenen rond het levenseinde.
Naast familie kunnen ook buren, kennissen en bredere gemeenschappen een waardevolle rol spelen in tijden van ziekte, sterven en rouw. Kleine, alledaagse gebaren—zoals een bezoekje, een maaltijd brengen of praktische hulp bieden—kunnen iemand laten voelen dat ze er niet alleen voor staan. - Mensen kiezen vaak bewust hoe en met wie ze hun tijd doorbrengen.
Naarmate mensen ouder worden of ernstig ziek zijn, maken ze hun sociale kring vaak bewust kleiner. Dit komt doordat ze hun tijd en energie willen investeren in de relaties die voor hen het meest betekenisvol zijn. Mensen worden zich meer bewust van de beperkte tijd die ze nog hebben, en richten zich daardoor op emotionele voldoening en positieve ervaringen met de mensen die hen het dichtstbij zijn. - Eenzaamheid kan toenemen naarmate het levenseinde nadert.
Onderzoek bij ouderen suggereert dat eenzaamheid kan toenemen naarmate het levenseinde nadert, onder meer omdat oudere mensen vaker hun partner verloren zijn. zich eenzaamheid voelen, blijken vaker negatieve ervaringen te hebben aan het levenseinde zoals verdriet, angst en fysieke ongemakken.
Ondanks deze inzichten blijven er nog veel open vragen. Hoe kunnen we mensen en hun naasten het best ondersteunen in tijden van ernstige ziekte, sterven en rouw? Hoe zorgen we ervoor dat sociale verbondenheid optimaal wordt afgestemd op verschillende behoeften? Het CONNECT-project wil deze vragen verder onderzoeken en bijdragen aan concrete oplossingen.
Meer informatie over CONNECT: https://endoflifecare.be/connect
Contact:
Prof. Dr. Lieve Van den Block: lieve.van.den.block@vub.be,
Tel.: +32 2 477 43 10
