De academische gemeenschap moet tonen waar zij voor staat: objectieve feiten en ethische integriteit zonder politieke inmenging
Opiniestuk ondertekend door Koen Putman, decaan faculteit geneeskunde en farmacie (VUB), verschenen via demorgen.be op 10 februari 2025
Piet Hoebeke is decaan van de faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen aan de Universiteit Gent, samen met decanen van VUB, UA, UHasselt en KU Leuven. Hij houdt een pleidooi om de wetenschappelijke vrijheid te verdedigen.
De recente instructies van de Amerikaanse president aan de Centers for Disease Control and Prevention (CDC), de nationale volksgezondheidsinstantie, om wetenschappelijke publicaties terug te trekken omdat ze zogenaamde ‘verboden termen’ bevatten, vormen een gevaarlijke aanval op de academische vrijheid en de integriteit van de wetenschap. Dit raakt niet alleen Amerikaanse onderzoekers, maar heeft ook wereldwijde gevolgen voor de medische en sociale wetenschappen. Als academische gemeenschap moeten wij ons hiertegen uitspreken.
Onderzoek en wetenschap zijn gebaseerd op feiten, niet op politieke ideologieën. Het schrappen van publicaties waarin termen als gender, lgbtq+ en transgender worden gebruikt, is een directe poging om wetenschappelijke kennis en medische vooruitgang te censureren. Deze begrippen zijn essentieel voor onderzoek naar gezondheidsverschillen, ziektepreventie en behandelingsstrategieën. Door ze te verbieden, riskeert de Amerikaanse regering de volksgezondheid ernstig te schaden.
Deze maatregelen vergroten bovendien het risico op toenemende homo- en transfobie, doordat het schrappen van essentiële termen en begrippen bijdraagt aan de normalisering van discriminatie en uitsluiting. Dit heeft een directe en negatieve impact op de mentale gezondheid van lgbtq+-personen
Wat in de Verenigde Staten gebeurt, kan een precedent scheppen voor andere landen. Als wetenschappelijke tijdschriften zwichten voor politieke druk, wordt de deur geopend naar verdere censuur, zelfcensuur en de ondermijning van internationale academische samenwerking. Universiteiten en onderzoeksinstituten wereldwijd moeten hun solidariteit tonen met Amerikaanse onderzoekers die zich verzetten tegen deze maatregelen en het recht verdedigen om onbeperkt en onbevreesd kennis te vergaren en te delen.
Deze beleidswijzigingen zijn onderdeel van een bredere anti-genderbeweging, die zich verzet tegen de rechten van vrouwen en de lgbtq+-gemeenschap. Dit is niet alleen een sociale en politieke kwestie, maar ook een volksgezondheidsprobleem. De censuur van wetenschappelijke informatie over seksueel overdraagbare aandoeningen, reproductieve gezondheid en seksuele diversiteit betekent dat cruciale medische kennis verloren gaat. Dit leidt tot desinformatie, stigmatisering, slechtere gezondheidszorg en een verhoogd risico op vermijdbare ziektes.
Daarnaast zijn CDC-webpagina’s en datasets over vaccinatie, etnische diversiteit, anticonceptie, seksueel overdraagbare aandoeningen en hiv-behandeling offline gehaald. Hierdoor is essentiële wetenschappelijke informatie niet langer toegankelijk voor onderzoekers, beleidsmakers en het brede publiek.
Het is onduidelijk of en wanneer deze informatie wordt hersteld, en als dat gebeurt, is het risico groot dat de gegevens gecensureerd zullen zijn. Dit druist in tegen de internationale principes van Open Science, waarin wordt gestreefd naar vrije toegang tot wetenschappelijke data, infrastructuur en kennis, en het faciliteren van een open dialoog.
Als academische en wetenschappelijke gemeenschap kunnen we niet passief toekijken. Universiteiten en onafhankelijke wetenschappelijke netwerken moeten samenwerken om verwijderde datasets, rapporten en studies te archiveren en breed toegankelijk te maken via internationale databanken. Dit voorkomt dat kennis permanent wordt gewist en beschermt onderzoekers die deze data nodig hebben.
Indien wetenschappelijke tijdschriften onder druk worden gezet om artikelen in te trekken, zouden internationale academische uitgevers deze studies moeten publiceren in wetenschappelijke open-access-platforms buiten het bereik van de Amerikaanse regering. Europese en andere niet-Amerikaanse universiteiten moeten hun krachten bundelen om politieke druk uit te oefenen op de VS en deze censuur te stoppen. Wetenschappelijke vrijheid is een universeel recht en het is onze maatschappelijke verantwoordelijkheid dit te verdedigen.
Ook het brede publiek moet bewust worden gemaakt van deze aanvallen op de wetenschap en de volksgezondheid. Publieke steun en maatschappelijke druk kunnen helpen om deze zorgwekkende trend een halt toe te roepen. Wetenschappers, journalisten en beleidsmakers moeten samenwerken om de impact van deze censuur onder de aandacht te brengen en te bestrijden.
Dit is het moment waarop de academische gemeenschap moet tonen waar zij voor staat: objectieve feiten, ethische integriteit en het recht om kennis te vergaren en te verspreiden zonder politieke inmenging. Wij mogen niet zwijgen terwijl de fundamentele principes van wetenschap en gezondheid worden ondermijnd. We roepen alle wetenschappers, universiteiten en medische instellingen op om zich aan te sluiten bij dit verzet.
Medeondertekenaars: Koen Putman, decaan faculteit geneeskunde en farmacie, Vrije Universiteit Brussel; Filip Lardon, decaan faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen UAntwerpen; Veerle Somers, decaan faculteit geneeskunde en levenswetenschappen, Universiteit Hasselt; Chris Verslype, decaan faculteit geneeskunde, KU Leuven.
