Belgisch geleid team van onderzoekers brengt indrukwekkende vondst van meteorieten terug tijdens Antarctische expeditie
Een internationaal team, geleid door Belgische wetenschappers, heeft 115 meteorieten gevonden in Antarctica, met een gewicht van meer dan 2 kg, tijdens de lopende BELgian Antarctic Research Expedition 2024-2025 (BELARE). Terwijl eerdere succesvolle missies waarin meteorieten werden gezocht in 2009-2010, 2010-2011, 2012-2013, 2018-2019 en 2022-2023 zich richtten op de blauwe ijskappen in de buurt van het Belgische zero-emissie Princess Elisabeth station in Antarctica, waar de Belgische onderzoeksteams zich vaak oriënteren en trainen voordat ze het veld ingaan, vond de campagne van 2024-2025 plaats in het afgelegen Belgica gebergte van Antarctica, meer dan 300 km ten zuidoosten van het onderzoeksstation. Bovendien vond het team ook verschillende duizenden micrometeorieten, kosmische stofdeeltjes van minder dan 2 mm in diameter, en een groot aantal stalen van ijs en gesteenten. Dit onderzoek werd mogelijk gemaakt door financiering van het Belgische Wetenschapsbeleid (BELSPO) en vereiste zware logistieke ondersteuning door het International Polar Foundation (IPF), die verantwoordelijk is gesteld voor het beheer van het Princess Elisabeth onderzoekstation door het Belgian Polar Secretariat.
Het meteoriet team, bestaande uit drie wetenschappers van Belgische universiteiten – Prof. Dr. Steven Goderis van de Vrije Universiteit Brussel, evenals Prof. Dr. Vinciane Debaille en Dr. Gabriel Pinto van de Université libre de Bruxelles, Brussel, België – en Dr. Hamed Pourkhorsandi, een onderzoekswetenschapper van het Institut de Recherche pour le Développement in Frankrijk, samen met twee IPF-veldgidsen Martin Leitl en Paul-Philippe Dudas, maakten een eerste stop in het Balchenfjella-
gebied op zoek naar meteorieten, voordat ze op 15 december naar het Belgica gebergte reisden. Het Belgica gebergte, gelegen in de Koningin Maud Land regio in Oost-Antarctica, werd ontdekt door een Belgisch expeditie team tijdens de International Geophysical Year Polar Expedition in 1958, tijdens een verkenningsvlucht met vliegtuig. De verkenning moest echter worden gestopt nadat het vliegtuig daar op de blauwe ijskappen crashte. De bergen werden opnieuw bezocht door Belgische wetenschappers in de jaren '60, maar werden sindsdien niet meer bezocht door een Belgisch wetenschappelijk team.
Meteorieten kunnen worden gevonden op blauwe ijsgebieden, waar bedolven bergketens gletsjers omhoogduwen en het ijs wordt geërodeerd door sterke katabatische winden. Systematische zoekprogramma's lopen al sinds de jaren '70, aangezien elke meteoriet relevante informatie bevat over de vorming en evolutie van het zonnestelsel en de hemellichamen, waaronder de Aarde, de Maan en Mars, evenals de herkomst van water, vluchtige stoffen en organisch materiaal op Aarde, enzovoort.
Eerdere plannen om per containerkonvooi te reizen werden vervangen door transport via lucht vanwege moeilijk terrein. De omstandigheden in het basiskamp (in feite tenten) waren zwaar, zelfs voor de Antarctische zomer, met temperaturen die tot -31˚C daalden door de wind chill als gevolg van sterke winden. Het team van onderzoekers vertrok elke dag op zoek naar meteorieten met sneeuwscooters in een V-vormige formatie, zodat ze grote gebieden gemakkelijker konden dekken.
Imposanter dan het aantal meteorieten was de diversiteit aan soorten meteorieten die werden gevonden. De meteorieten omvatten ten minste twee achondrieten (stenige meteorieten die de mantels van andere planeten vertegenwoordigen) en verschillende koolstofrijke chondrieten, de meest primitieve meteorieten die qua samenstelling lijken op het oorspronkelijke materiaal van de zonnenevel, de enorme, draaiende wolk van gas en stof die ons zonnestelsel ongeveer 4,6 miljard jaar geleden vormde.
“Elk nieuw (micro)meteoriet biedt een essentieel stukje van de puzzel die we proberen te maken,” zei Prof. Goderis over het belang van de monsters die hij en zijn collega's vonden.
“Op basis van sommige meteorietfragmenten kunnen we leren over de planetaire differentiatie en botsingen die plaatsvonden in het vroege zonnestelsel, en in andere fragmenten vinden we prebiotische moleculen die nodig zijn voor de evolutie van leven,” voegde Prof. Debaille eraan toe.
De meteorieten zullen naar het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen in Brussel worden gestuurd voor ontdooien, conservering en gedetailleerde classificatie, waarna ze beschikbaar worden gesteld voor onderzoek door de betrokken onderzoeksteams, evenals door de internationale wetenschappelijke gemeenschap. De mooiste stukken zullen worden tentoongesteld aan het publiek
Overblijfselen van het Belgische vliegtuig dat in 1958 neerstortte in het ijsveld rond de Notre-Dame-de-Lorette berg. In de omgeving van het vliegtuigwrak werden verschillende meteorieten gevonden. © ULTIMO 2024-2025
Close-up van een koolstofhoudende chondriet uit het Belgica gebergte, die enkele van de oudste gecondenseerde fasen van de Zonnenevel bevat (witte inclusies). © ULTIMO 2024-2025
Basiskamp met de berg Verhaegen op de achtergrond. © ULTIMO 2024-2025
Typisch voorkomen van een meteoriet in een morene nabij de Notre-Dame-de-Lorette berg: er verschijnen donkere, dichte, morfologisch anders uitziende stenen, soms met fusion crust als gevolg van de doorgang door de atmosfeer. Meteorieten worden geconcentreerd aangetroffen in gebieden met blauw ijs, waar de ijsstroom wordt belemmerd door nunataks of bergketens en waar katabatische winden het ijs wegblazen en begraven meteorieten naar de oppervlakte brengen. © ULTIMO 2024-2025
Typisch voorkomen van een meteoriet in het blauwe ijsgebied rond het Belgica gebergte. Meteorieten worden geconcentreerd aangetroffen in gebieden met blauw ijs, waar de ijsstroom wordt belemmerd door nunataks of bergketens en waar katabatische winden het ijs wegblazen en begraven meteorieten naar de oppervlakte brengen. © ULTIMO 2024-2025
Wanneer er een meteoriet in het veld wordt gevonden, worden de GPS-positie en het voorlopige nummer genoteerd, waarna de steen in een plastic zak wordt gedaan. De meteorieten worden bevroren bewaard voor hun reis naar het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en worden vervolgens met zorg ontdooid om elke wijziging van de monsters te voorkomen. © ULTIMO 2024-2025
Het zoeken naar meteorieten vindt plaats per skidoo op de blauwe ijsvelden, vaak bedekt met sneeuw en sneeuwduinen, genaamd sastrugi. © ULTIMO 2024-2025
Foto van het wetenschappelijk team rond de eerste teruggevonden meteoriet in het Balchenfjella-gebied. © ULTIMO 2024-2025
Contact
Professor Steven Goderis (e-mail: Steven.goderis@vub.be; phone: +32 473982917): Dutch, English
Professor Vinciane Debaille (e-mail: vinciane.debaille@ulb.be; phone: +32 486248232): French, English
Dr. Gabriel Pinto (e-mail: gabriel.angel.pinto.morales@ulb.be; phone: +32 465651643): English, Spanish, French
Dr. Hamed Pourkhorsandi (e-mail: hamed.pourkhorsandi@ird.fr; phone: +33 699448112): English, Persian, Azeri, Turkish, French
