Arabische filosofie vanaf 18de eeuw miskend

Vertalingen van Arabische teksten in het Latijn brachten in de 13^e eeuw een intellectuele aardbeving teweeg. Niet alleen werden de Europese universiteiten voor het eerst geconfronteerd met de werken van Aristoteles, maar ook kwamen ze in aanraking met de ideeën van de Andalusische filosoof Ibn Rushd, beter bekend als Averroes (1126-1198). Koert Debeuf van het Institute for European Studies van de VUB onderzocht hoe groot de invloed was van het denken van Averroes op de Europese filosofie. Hij bestudeerde daartoe filosofische teksten van de 13^e tot de 18^e eeuw.

"Ik stelde daarbij vast dat de stroming van het Averroïsme eeuwenlang invloedrijk is geweest.  Sporen van zijn ideeën vind je terug in de werken van Machiavelli, Spinoza en Rousseau,’ zegt Debeuf.

Van universalistisch naar Eurocentrisch

Toch vind je in de hedendaagse Europese geschiedschrijving van de filosofie weinig over het Latijnse Averroïsme terug. Debeuf zocht daarom uit hoe dat komt. Hij onderzocht hiervoor het verloop van de geschiedschrijving van de filosofie van de 17e tot en met de 21e eeuw. Hij stelde vast dat tot in het midden van de 18^e eeuw de geschiedenis van de wijsbegeerte universalistisch werd benaderd als een uitwisseling van ideeën tussen tal van culturen. Egyptenaren en Chaldeeërs (een volk in Mesopotamië) beïnvloedden de Grieken, waarna de Griekse filosofen werden vertaald in het Arabisch. Deze vertalingen vormden, samen met de Arabische commentaren en interpretaties, de basis van de Europese wijsbegeerte, en dit gedurende verschillend eeuwen.

In de loop van de 18^e eeuw, zo ontdekte Debeuf, sloeg de universalistische benadering om in een Eurocentrische.

‘Volgens verschillende Duitse filosofen was filosofie enkel Christelijk en Europees’,’ zegt Debeuf. Die visie verspreidde zich over Europa en bepaalt de Europese geschiedenis van de filosofie tot op vandaag.

Debeuf vond dat de geschiedenis van de filosofie, zoals we die vandaag kennen, het resultaat is van een ideologische, Eurocentrische strijd, zonder dat we ons daarvan bewust zijn.

Koert Debeuf: “Ik denk dat het nodig is om de geschiedenis van de filosofie te herschrijven. Het Europese denken is diep beïnvloed door Arabische filosofie. Daarom moeten we Arabische filosofen zoals Averroes opnieuw de plaats geven die ze verdienen in onze handboeken en in ons onderwijs.”

Koert Debeuf spreekt morgen over Arabische filosofie op Mindblowers, de samenwerking tussen KVS en de Vrije Universiteit Brussel (VUB) waarbij academici en kunstenaars de grenzen van wetenschap en kunst opzoeken.  

Meer info

koert.debeuf@vub.be